Η μετάσταση της γλώσσας

Η ποίηση δεν επιβάλλει πια τον εαυτό της· τον αποκαλύπτει.
- Πάουλ Τσέλαν, 1969

Ανάμεσα στο βράχο της Σικίνου και στο μονόλιθο της Ανάφης η ποίηση του Τσέλαν ανακαλύπτει μια λυτρωτική δίοδο από το σκοτάδι προς το διάφανο πεδίο που ανοίγεται, πίσω από το μαύρο, στον ανοιχτό, ελεύθερο χώρο. Εδώ η ποίησή του λειτουργεί όπως σχεδόν θα λειτουργούσε και σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, καθώς σε τέτοια οριακά επίπεδα ομορφιάς και ασχήμιας οι διαφορετικές αλήθειες συναντιούνται στην πιο ολοκληρωμένη τους μορφή.
Η ποίηση του Τσέλαν δεν είναι ερμητική· είναι κρυστάλλινη.
Σε αντιδιαστολή με τους περισσότερους αναγνώστες και μελετητές του, που υποστηρίζουν
το αντίθετο, δεν υπάρχει πολυσημία στην ποίησή του, και σίγουρα δεν υπάρχει πανσημία, η οποία άλλωστε ουσιαστικά καταλήγει σε ασημία. Μόλις κάποιος καταφέρει να απαγκιστρωθεί από την εμμονή της μονοσήμαντης κατανόησης και αποπειραθεί να βιώσει ολοκληρωτικά τη γλώσσα, η πολλαπλότητα των νοημάτων μετουσιώνεται σε καθαρή συνομιλία. Ο Τσέλαν δεν είναι ερμητικός, είναι ένας μυστικός ποιητής. Το ποιητικό του έργο ακολουθεί και εξελίσσει μια πορεία που ξεκινάει από τον Κλόπστοκ και τον Χαίλντερλιν και συνεχίζει με τον Ρίλκε και τον Τρακλ, όταν στην εποχή του η κυρίαρχη ποιητική τάση στον γερμανόφωνο χώρο είχε ήδη στραφεί ενάντια σε αυτήν την παράδοση. Γλωσσική σύντμηση, συμπύκνωση και αφαίρεση σε συνδυασμό με απόλυτη εσωτερική συνοχή και ακεραιότητα. Ο ποιητικός λόγος ανακτά και πάλι το χαμένο του ύψος. Διαβάζοντας την ποίηση του Τσέλαν πρέπει κανείς να προσέχει τις αναπνοές του.
Να εισπνέει και να εκπνέει στο ρυθμό της, αλλά κυρίως να κρατάει την ανάσα του όπου η ποίησή του το επιβάλλει. Μέσα από μια επανεφεύρεση της γλώσσας επιτυγχάνει το στόχο της υπέρβασης του παρελθόντος χωρίς τη διαγραφή του.
Δημιουργεί αίσθηση μεταρσίωσης· προχωρεί πέρα από κάθε συμβατική ποιητική κατασκευή σε μια σκοτεινή διαύγεια που προσδίδει μοναδική μουσικότητα στο ύφος.
Στην ποίησή του τα πάντα είναι ρίσκο, γιατί ο Τσέλαν είναι ένας ριψοκίνδυνος ιχνηλάτης της γλώσσας.


LARGO

Συνοδοιπόρε εσύ στη σκέψη,
που περιπλανιέσαι ανάμεσα στα ρείκια κοντά μου:

κραταιότεροι-
του-
θανάτου ξαπλώνουμε
μαζί, το άχρονο,
αφθονεί κάτω από τα βλέφαρά μας
που ανασαίνουν,

ένα ζευγάρι κρεμασμένα κοτσύφια
δίπλα μας, κάτω
από τους αποτραβηγμένους στα λεύκα
συντρόφους μας, οι δικές μας

μετα-
στάσεις.