Στο δοκίμιο αυτό, ο Φρόυντ καταπιάνεται με τη γένεση και τη λειτουργία της θρησκείας, ενώ αποκαλύπτει ως καταγωγικά κίνητρα της θρησκείας τη νοσταλγία για τον πατέρα και την ανημποριά του παιδιού αλλά και του ενήλικα απέναντι στη φύση και στη ζωή. Αναγνωρίζει την ιστορική αλήθεια που διασώζουν οι θρησκευτικές αναπαραστάσεις και την καθοριστική συμβολή τους στη διατήρηση των ανθρώπινων κοινωνιών, καταδεικνύει όμως την αυταπάτη που συνιστούν, καθώς αποτελούν "εκπληρώσεις των παλαιότερων, των ισχυρότερων, των πιο επιτακτικών επιθυμιών της ανθρωπότητας". Προχωρεί σε μια αναλυτική κριτική αποτίμηση της θρησκείας ως κυρίαρχης αυταπάτης του πολιτισμού, εστιάζοντας στην αναστολή της σκέψης που αυτή επισύρει και παραλληλίζοντάς τη με την ιδεοψυχαναγκαστική νεύρωση και την παραληρητική ιδέα. Θέτοντας ως πρόταγμά του την έξοδο του ανθρώπου από τον παιδισμό και την εκπαίδευσή του στην πραγματικότητα, συνηγορεί υπέρ της λογικής και μιας κοσμικής κοινωνίας. Ευαγγελίζεται την "πρωτοκαθεδρία της διάνοιας" με τη συνδρομή της επιστήμης, εκφράζοντας την προσδοκία πως τελικά "η ανθρωπότητα θα ξεπεράσει αυτή τη νευρωσική φάση, όπως τόσα και τόσα παιδιά ωριμάζουν και αφήνουν πίσω τους την παρόμοια νεύρωσή τους"...