Στο βιβλίο αυτό, με επίκεντρο τα έργα του Έρασμου και του φίλου του Τόμας Μορ, μελετάται ένα από τα αιτήματα του Ουμανισμού, η υποβολή σε έλεγχο και η άσκηση κριτικής των κοινωνικών και πολιτικών φαινομένων αλλά και των ιδίων των εκπροσώπων τους μέσω της ειρωνείας.
Οι φιλόσοφοι σατιρίζοντας διδάσκουν και έτσι προσπαθούν να αντιμετωπίσουν φαινόμενα διαφθοράς της πολιτείας. Κρίνοντας με τα κριτήρια της εποχής και την επιτακτική ανάγκη πολιτικής αλλαγής και κοινωνικής μεταρρύθμισης με μια σειρά χιουμοριστικών και ειρωνικών σχολίων οι ουμανιστές φιλόσοφοι κατήγγειλαν φαινόμενα αδικίας που απορρέουν από τα φατριαστικά ή προσωπικά συμφέροντα των ηγετών. Με αυτόν τον τρόπο γίνεται η καταγγελία του Έρασμου στο "Μωρίας εγκώμιο" ως προς τα φαινόμενα αδικίας που απορρέουν από τα φατριαστικά ή προσωπικά συμφέροντα των ηγετών αλλά και του ιερατείου. Με ισοπεδωτική ειρωνεία βάζει την τρέλα προσωποποιημένη να εγκωμιάζει τον εαυτό της για να θίξει τα κακώς κείμενα της κοινωνίας έχοντας πρώτους στο στόχαστρό της τους γραμματικούς, ακολουθούν οι ποιητές, οι ρήτορες, οι συγγραφείς, οι νομικοί, οι μοναχοί, οι επίσκοποι, ιδιαίτερα ο πάπας και τέλος οι φιλόσοφοι. Αλλά και η "Ουτοπία" του Μοre ήταν ένα όνειρο φυγής και συνάμα μια σάτιρα των θεσμών και της κυβέρνησης της εποχής στην οποία ζούσε. Επείγουσα ήταν η ανάγκη αναμόρφωσης της κοινωνίας. Η διασημότερη καταγγελία που βρίσκεται στο τέλος της "Ουτοπίας" και αποτελεί τη μεγαλύτερη συνεισφορά της βόρειας Αναγέννησης στην πολιτική θεωρία, εμπεριέχει ταυτόχρονα και την μακράν ριζοσπαστικότερη κριτική του ουμανισμού που γράφτηκε από ουμανιστή.
Ενάντια λοιπόν σ’ αυτήν την έλλειψη συναίσθησης-συνείδησης και σ’ αυτόν τον παραλογισμό των θεσμών, των νόμων, της θρησκείας αλλά και του πολέμου, το μόνο όπλο που απομένει είναι ο χλευασμός.