Η γλώσσα, η τέχνη, στις παντοειδείς εκφάνσεις τους, καλλιεργήθηκαν μέσα στους κόλπους της Εκκλησίας. Αλλά το χαρακτηριστικό του ορθοδόξου πολιτισμού δεν είναι η ύλη. Είναι το πνεύμα που ζωοποιεί. Αυτό που εκφράζεται στην απλότητα του λόγου και αποτυπώνεται όχι στον όγκο και στο ύψος των μνημείων, αλλά στο ταπεινό, στο απέριττο, στην λεπτότητα. Η Ορθοδοξία, με τον πολιτισμό της, δεν θεωρεί τον άνθρωπο ως άτομο αποξενωμένο από τους άλλους. Τον θέλει ως πρόσωπο ενταγμένο στην κοινότητα και στην κοινωνία του με τον Θεό και τους συνανθρώπους του κατακορύφως και οριζοντίως, όπως το αποτυπώνουν ο ναός και η "συστολή" των θείων μυστηρίων. Με όλα αυτά τα στοιχεία που κατέχει η ορθόδοξη Εκκλησία, είναι η μόνη ελπίδα για τον σύγχρονο κόσμο, που κατατρύχεται από πολέμους, εθνικισμούς και ασθένειες. Στην σύγκρουση αντιπροβάλλει την σύγκλιση· στην έχθρα, την συνδιαλλαγή· στον φανατισμό, την κατανόηση· στην αγωνία για την ζωή, το αμέριστο ενδιαφέρον της χωρίς διακρίσεις.