Η επαφή των Πομάκων με τα αντίπαλα οράματα τριών εθνικισμών καθιστά σαφείς τις ιστορικές συγκυρίες που επηρεάζουν την εξέλιξη των συλλογικών ταυτοτήτων του πομακικού πληθυσμού καθώς και την κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα της ομάδας. Με τη διερεύνηση των τριών κύριων παραμέτρων του εθνικισμού, δηλαδή του πολιτικού και στρατιωτικού ανταγωνισμού, των θεσμικών πρακτικών και των εθνικών αφηγήσεων, πιστεύεται, επίσης, ότι προβάλλονται γενικότερα ενδιαφέρουσες εκφάνσεις των εθνοτικών εθνικισμών της Νότιας Βαλκανικής. Η διαχρονία των Πομάκων, τέλος, παρά τις ιδιαιτερότητές της, συνιστά αναπόσπαστο τμήμα της νεότερης πορείας των μουσουλμανικών κοινοτήτων της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, οι οποίες συνδέονται με ένα κοινό χαρακτηριστικό: η ένταξή τους κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα στις εθνικές χριστιανικές πλειοψηφίες έγινε με όρους θρησκευτικής και πολιτισμικής ετερότητας. Η ετερότητα αυτή επιβάλλει να χτίζονται συνεχώς γέφυρες επικοινωνίας, κατανόησης και συνεργασίας και από τις δύο πλευρές. Η ιστορική διερεύνηση είναι προϋπόθεση για την κατανόηση αυτής της ετερότητας και σε αυτό φιλοδοξεί να συμβάλει και η παρούσα μελέτη.