Το βιβλίο αυτό είναι καρπός της αγάπης του νεαρού δασκάλου Πέτρου θεοχαρίδη τόσο για τους Πομάκους της Θράκης όσο και για την Θράκη και την Ελλάδα γενικότερα. Κι εκπονήθηκε όταν ο ίδιος πριν 30 περίπου χρόνια ευρέθη και έζησε στην ορεινή περιοχή της Ξάνθης ως νεοδιόριστος δάσκαλος.
Πρέπει δε να πούμε πως η λαογραφική αυτή μελέτη του Π. θεοχαρίδη δεν υπολείπεται σε τίποτε ώστε να αποτελεί μία πρωτότυπη ερευνητική εργασία, μάλιστα πολύπλευρη και πολυδιάστατη, καλύπτοντας όλες τις πτυχές μιας άγνωστης σε πολλούς κοινωνικής ομάδας όπως είναι οι Πομάκοι της περιοχής της Ροδόπης. Από την άποψη αυτή καταλαβαίνει κανείς τι μπορεί να πραγματοποιήσει ο ενθουσιασμός και η αγάπη για την επιστήμη αλλά και τους ανθρώπους συνδυαζόμενα μάλιστα με το ήθος και την εργατικότητα του συγγραφέως.Το μέγεθος δε του επιστημονικού και πνευματικού κατορθώματος, που πραγματοποιείται με την εργασία αυτή, γίνεται πιο εμφανές και ορατό,
εάν λάβουμε υπ' όψιν πως ολόκληρες ερευνητικές ομάδες με χρηματοδότηση δεκάδων εκατομμυρίων 6εν κατορθώνουν να παρουσιάσουν αποτελέσματα συγκρίσιμα με αυτά της εργασίας του Π. θεοχαρίδη. Αντιθέτως αυτός εργαζόμενος αθορύβως επί μακρόν και χωρίς ουδεμία οικονομική βοήθεια, μάλλον δαπανών αφειδώς από τον προσωπικό του μισθό, επιτυγχάνει να φέρει εις πέρας μόνος του ένα ολόκληρο ερευνητικό πρόγραμμα με επιστημονική αρτιότητα, επάρκεια και πρωτοτυπία, τα οποία σπανίως συναντώνται σε αντίστοιχα ερευνητικά προγράμματα. Πιστεύουμε δε ότι το αποτέλεσμα αυτό της πρωτογενούς ερευνητικής εργασίας του Π. θεοχαρίδη θα αποτελέσει
τη βάση για περαιτέρω επιστημονικές μελέτες οι οποίες θα φωτίσουν τις ιστορικές εκείνες διαδικασίες που στους πρόσφατους και μεταβυζαντινούς αιώνες οδηγούν στο "εθνολογικά ασαφές" προφίλ του βαλκανικού χώρου, ουσιώδες υπόστρωμα του οποίου αποτελούσε και αποτελεί ο βυζαντινός και μεταβυζαντινός ελληνισμός.
Πέραν αυτών αποτελεί τιμή για το Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης (Π.Α.ΚΕ.ΘΡΑ.) το γεγονός
ότι στα πλαίσια λειτουργίας του εκδίδεται και φέρεται στο φως της δημοσιότητας το έργο αυτό. Διότι για πρώτη φορά σε τέτοιο βάθος και πλάτος αναδεικνύεται η ιστορική, εθνολογική, γλωσσολογική και εν γένει πολιτισμική ταυτότητα των Πομάκων της Θράκης. Μάλιστα, και με επιστημονικώς αδιάβλητα στοιχεία που παρέχει η εργασία αυτή, αποδεικνύεται ότι το
Πομακικό στοιχείο της Θράκης εθνολογικά είναι σαφώς ανεξάρτητο τόσο Βουλγαρικών, έστω και αν υπάρχει μερική γλωσσική συγγένεια, όσο και τουρκικών καταβολών. Το εγχείρημα λοιπόν τόσο του Π. Θεοχαρίδη να προβεί πριν 30 περίπου χρόνια στην έρευνα αυτή όσο και η σημερινή απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Π.Α.ΚΕ.ΘΡΑ. να προχωρήσει στην έκδοση του εν λόγω έργου αποτελούν ένα ουσιαστικό βήμα για μια εθνικά ωφέλιμη αντιμετώπιση των μειονοτικών πληθυσμών. Διότι μέχρι σήμερα η ελληνική πολιτεία εμφανίζεται απρόθυμη στο να παρουσιάζει και να διεκδικεί αλήθειες εθνικά ωφέλιμες προκειμένου να μη δυσαρεστήσει ορισμένους "συμμάχους" και γειτονικές χώρες. Εξ άλλου είναι πλέον απ' όλους αποδεκτό το μέγιστο πολιτικό λάθος της ελληνικής πολιτείας
να αποδεχθεί απαράδεχτες ρυθμίσεις σχετικά με τους Πομάκους, βιάζοντας μάλιστα τα πράγματα υπέρ της Τουρκίας, ενώ οι Πομάκοι ανέκαθεν θεωρούσαν τους εαυτούς των ως ιστορικούς φίλους και αδελφό στοιχείο με τους υπολοίπους Έλληνες και πάντοτε επιζητούσαν συμβίωση των στην ελληνική κοινωνία. Βασική δε αιτία για τέτοια εθνικά και πολιτικά λάθη είναι το γεγονός ότι τόσο η ελληνική πολιτεία όσο και τα ελληνικά κόμματα ουδέποτε μέχρι σήμερα από το '21 και εντεύθεν κατόρθωσαν να δημιουργήσουν ένα σαφές, συγκεκριμένο και σύμφωνο με την ελληνική ιστορία και διαχρονική ανά τους αιώνες εθνική μας παρακαταθήκη, πολιτικό όραμα για το ελληνικό κράτος στα Βαλκάνια και τη Μεσόγειο. Διότι εάν υπήρχε κάτι τέτοιο ίσως, στο βαθμό που εξηρτάτο από εμάς,
ούτε η Μικρασιατική καταστροφή θα συνέβαινε, ούτε ο ξεριζωμός του Ελληνισμού της Πόλης, Ίμβρου, Τενέδου και Κύπρου θα λάμβαναν χώρα και μάλιστα χωρίς ουδεμία ουσιαστική ελληνίκη αντίδραση.
Ακόμη ούτε στις μέρες μας θα επιτρέπετο ευκόλως η αμφισβήτηση αυθεντικά και από των μυθικών χρόνων ουσιωδών ελληνικών πατρίδων και γεωγραφιών όπως η Μακεδονία, η Θράκη, το Αιγαίο ή ό,τι άλλο θέλουμε ακούσει στο μέλλον.
Το εθνικό μάθημα λοιπόν που απορρέει από την εργασία του Π. θεοχαρίδη είναι μέγιστο και ουσιώδες. Διότι μας δίδει ένα ουσιώδες μήνυμα. Ότι δηλαδή μόνο η επιστημονικά τεκμηριωμένη μελέτη
του βαλκανικού χώρου από κάθε άποψη και η διεθνής προβολή των ιστορικών, εθνολογικών, λαογραφικών και εν γένει πολιτισμικών αληθειών που σχετίζονται με τον ευρύτερο χώρο των Βαλκανίων και της Μεσογείου, θα δείξουν τουλάχιστον στους καλοπροαίρετους, αφ' ενός μεν το πως
η Ελλάδα σχετίζεται ιστορικά και πολιτισμικά με τα Βαλκάνια, τον Πόντο και τις ευρύτερες περιοχές και αφ' ετέρου το πόση ωφέλεια ήθελε προκύψει για τα Βαλκάνια και την Ευρώπη με την
χωρίς προκαταλήψεις αποδοχή των ιστορικών αληθειών και πραγματικοτήτων.
Η ιστορία μας διδάσκει ότι μόνο μία ακμαία πολιτιστική και οικονομική ελληνική παρουσία στα Βαλκάνια και την ευρύτερη περιοχή, συγχρόνως με τη σώφρονα απόρριψη οιωνδήποτε εθνικιστικών και επεκτατικών ακροτητών μπορεί αφ' ενός να προφυλάξει τον ευρύτερο βαλκανικό χώρο από επικίνδυνους εθνικισμούς και καταστροφικές αναμετρήσεις αφ' ετέρου δε να παίξει δραστικά καταλυτικό ρόλο στην ειρηνική και δημιουργική ενσωμάτωση τόσο των βαλκανικών όσο και
των ασιατικών λαών στην Ευρωπαϊκή κοινωνία. Εξ' άλλου ο Ελληνισμός έχει αποδείξει το οικουμενικό του πνεύμα αφού πάντα βρίσκεται σε άμυνα έναντι όλων όσων διεκδικούν ιστορικώς αναμφισβήτητα Ελληνικά εδάφη.
Βεβαίως φαίνεται πως στο χώρο της διπλωματίας απουσιάζει συχνά η αλήθεια και το δίκαιο, αν δε απουσιάσει και η απόφαση να προστατεύσει κανείς πάση θυσία την ιστορία και τη γεωγραφία του τότε το αποτέλεσμα καθίσταται πραγματικά καταστροφικό. Τέλος η έκδοση της εργασίας αυτής πιστεύουμε πως θα βοηθήσει να γίνει αντιληπτό πως η ελληνική πολιτεία πρέπει επειγόντως να δημιουργήσει συνθήκες απεγκλωβισμού από ξένες και ανθελληνικές επιρροές όλων των μειονοτικών
ομάδων που ζουν στο θρακικό χώρο και να προχωρήσει σε τέτοιες ρυθμίσεις ώστε να αποδυναμωθούν όλες οι έξωθεν επιβολές, αφού ο θρακικός χώρος, συνολικώς και ανέκαθεν από τους μυθικούς χρόνους μέχρι σήμερα είναι αδιάψευστος μάρτυρας του Ελληνισμού και αναμφισβήτητη Ελληνική πατρίδα.
Ξάνθη 1995
Γεώργιος Π. Παύλος
Επικ. Καθ. Δ.Π.Θ.