Ο Νεόφυτος Δούκας υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους λογίους και δασκάλους του 19ου αιώνα, που συνέβαλε με το έργο του στην εθνική αυτογνωσία των Ελλήνων και στην προετοιμασία τους για πολιτική αποκατάσταση. Παρά το μεγάλο εκδοτικό και διαφωτιστικό του έργο και την ενδιαφέρουσα προσωπικότητά του, δεν μελετήθηκε ανάλογα ούτε και πήρε τη θέση που του αρμόζει στα γράμματά μας.
Η ζωή και το έργο του παρέμειναν μέχρι και τις μέρες μας άγνωστα στις λεπτομέρειες τους, κυρίως γιατί υπήρξε οπαδός συντηρητικών αντιλήψεων στο γλωσσικό ζήτημα.
Η παρούσα μελέτη παρουσιάζει τη διαφωτιστική προεπαναστατική δράση και το έργο του Νεόφυτου Δούκα και επιχειρεί να παρακολουθήσει και να ερμηνεύσει τα πνευματικά φαινόμενα της περιόδου του νεοελληνικού Διαφωτισμού με βάση τις πλούσιες πρωτογενείς πηγές. Συγχρόνως, ρίχνει φως σε σκοτεινές πλευρές της εποχής με την αναλυτική παρουσίαση των ψυχολογικών, οικονομικών και κοινωνικών συντελεστών που οδήγησαν σε αντιθέσεις και συγκρούσεις τους λογίους της εποχής και συνέβαλαν στην αναμόρφωση της ελληνικής παιδείας στον αρχόμενο 19ο αιώνα.