Οι "Ιστορίες του βάλτου" είναι ένα πολιτικό μυθιστόρημα. Εκτυλίσσεται σε τρία επίπεδα. Στο πρώτο αναδεικνύεται μια κοινωνία εντόμων - κουνουπιών. Στο δεύτερο αναδεικνύεται μια σύγχρονη ανθρώπινη κοινωνία με όλα τα χαρακτηριστικά της, ενώ στο τρίτο επιχειρείται ένας παραλληλισμός ανάμεσα στην κοινωνία των κουνουπιών και στην κοινωνία των ανθρώπων. Όλα συμβαίνουν σε μια φανταστική χώρα, στις όχθες ενός βάλτου, την Κουνουπολάνδη. Μεταφορικά θα μπορούσε να είναι μια οποιαδήποτε χώρα. Πρότυπο η δική μας, με τη μεγάλη παράδοση, την τεράστια πολιτιστική κληρονομιά και την ανεξάντλητη καρτερία στις απανωτές κατακτήσεις, μεγαλαυχίες και απογοητεύσεις. Ερέθισμα λοιπόν της μυθοπλασίας είναι η δεκαετία του '60 και ιδιαίτερα τα γεγονότα του Ιουλίου του 1965 (Ιουλιανά).

Ο κεντρικός ήρωας, ένας διανοούμενος, ο Αστέριος-Αλαφροΐσκιωτος, είναι ο ζωντανός μάρτυρας όλου αυτού του σκηνικού. Στην Κουνουπολάνδη, οι κάτοικοι, στην προσπάθειά τους να αγγίξουν το φως που τους έλκει, καίγονται. Παράλληλα, στην κοινωνία των ανθρώπων, η μια πολιτική ανατροπή διαδέχεται την άλλη. Η κατάσταση οδηγείται σε αδιέξοδο. Τότε κάποιοι -οι Άλλοι- κατευθύνουν τα πράγματα από το παρασκήνιο, έτσι ώστε να αναγκαστεί ο λαός να αναζητήσει διέξοδο αναδεικνύοντας μέσα από το άμορφο πλήθος έναν Ηγέτη-Σωτήρα, τον "λαϊκό" ήρωα, που, τονώνοντας το εθνικό τους φιλότιμο, θα τους βγάλει από την κρίση. Το σχέδιο θα κινδυνεύσει να ναυαγήσει από ένα τυχαίο συμβάν.

Τότε ανασύρουν από την αφάνεια μια "λαμπρή μετριότητα". Εκμεταλλευόμενοι τον αυθορμητισμό και την αφέλεια του λαού τον χρίζουν πρωθυπουργό. Αυτός θα βαυκαλιστεί από την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να παίξει το ρόλο καταλύτη αλλάζοντας τη μοίρα του λαού του. Ο πρωθυπουργός θα γίνει, χωρίς τη θέλησή του, το εξιλαστήριο θύμα, όταν θα αντιληφθεί ότι είναι πιόνι στα χέρια των Άλλων. Θέλοντας να ξεμπλέξει απ' όλα αυτά, γίνεται ένας ακόμη μάρτυρας στο "μαρτυρολόγιο" του "ηρωικού" λαού.

Ο Αλαφροΐσκιωτος, ο διανοούμενος, υπερασπίζοντας το δικαίωμα να σκέπτεται ελεύθερα, με πρωταρχική έγνοια την κοινωνική δικαιοσύνη και την ευημερία του λαού, θα πληρώσει κι αυτός το βαρύ τίμημά του, αλλά θα επιβιώσει για να κάνει ένα νέο ξεκίνημα.