Ύστερα από μία αργοπορία τεσσάρων αιώνων, ο βουλγαρικός λαός έκανε ένα άλμα - από την καθυστέρηση της σκλαβιάς - και άρχισε νέα, δική του, πνευματική και πολιτιστική άνοδο. Άρχισε να σκέφτεται για νέα δράση, για απόλυτη και ευτυχισμένη ανάπτυξη του ξεχωριστού εθνικού του χαρακτήρα, για λευτεριά και πρόοδο. Είχε μπροστά του, πριν απ' όλα, το παράδειγμα των γειτονικών, βαλκανικών, και υστέρα και των ευρωπαϊκών, εθνών που απελευθερώθηκαν από την απατηλή ευδαιμονία του μεσαίωνα, δημιουργούσαν πολιτισμό και λογοτεχνία και αναζητούσαν δρόμους προς τη σωτήρια τελειοποίηση με την επιστήμη. Θέλησε να προχωρήσει προς τα εμπρός μαζί τους από τα μέσα του 18ου αιώνα. Στους κόλπους του ξυπνούσαν νέες δυνάμεις και νέοι ιστορικοί στοχασμοί. Οι διαδικασίες αυτές ονομάστηκαν με τη λέξη «Αναγέννηση».
Η αργοπορημένη αυτή κίνηση έφερε μέσα της, αναγκαστικά, και τις ιδέες της Διαφώτισης και είχε και γενικές κοσμοϊστορικές ιδιομορφίες και καθαρά δικά της εθνικά χαρακτηριστικά. Δεν ήταν δυνατόν να μην έχει τα σημάδια της γενικής - για την Αναγέννηση - υπόκλισης μπροστά στον άνθρωπο και να μην είναι ανθρωπιστική και να μην αγαπάει τη ζωή, γιατί από άποψη κοσμοαντίληψης ήταν αντίθετη στον μεσαιωνισμό και στον ασκητισμό. Δεν μπορούσε να μην είναι φιλοσοφικά «διαφωτιστική» και αργότερα και επαναστατικοδημοκρατική, γιατί κατευθύνονταν από τις κοινωνικές ανάγκες που ωρίμαζαν στη χώρα μας και εξασκούσαν επίδραση επάνω της τα μεγάλα πνευματικά ρεύματα της Δύσης, της Ρωσίας και του περίγυρου στα Βαλκάνια. Έχοντας όμως τα θεμέλιά της στις αλλαγές της οικονομίας, επεδίωκε πριν απ' όλα την αφύπνιση του Βούλγαρου ως ατόμου, να επαναστατήσει τις ανθρώπινες ψυχές και να φυτέψει ανθρώπινη αυτοπεποίθηση και αργότερα απελευθερωτικά, επαναστατικά ιδανικά σε μία καταπιεσμένη εθνότητα.