Στα μέσα του 3ου π.Χ. αιώνα η Σπάρτη ήταν σκιά του παλιού εαυτού της. Αποδυναμωμένη πολιτικά και στρατιωτικά και με τεράστια κοινωνικά προβλήματα στο εσωτερικό της, φαινόταν να έχει τεθεί μαζί με τις περισσότερες πόλεις-κράτη στο περιθώριο των πολιτικών εξελίξεων της εποχής της. Μιας εποχής όπου κυριαρχούσαν οι μεγάλοι κρατικοί σχηματισμοί και οι ελληνιστικές αυτοκρατορίες. Όμως αντίθετα με τις άλλες πόλεις-κράτη, οι οποίες συμβιβάστηκαν με τα νέα πολιτικά δεδομένα της εποχής τους, η Σπάρτη αντιτάχθηκε με πείσμα, επιδιώκοντας μάλιστα να ανακτήσει την ηγεμονία στη νότια Ελλάδα.

Στον αγώνα αυτόν η Σπάρτη επέδειξε πρωτοφανή ζωτικότητα και σθένος, αψηφώντας μάλιστα μια από τις ισχυρότερες δυνάμεις της εποχής, τη Μακεδονία. Επρόκειτο για μια άνιση σύγκρουση η οποία κορυφώθηκε με τραγικό και οδυνηρό για τη Σπάρτη τρόπο στη μάχη της Σελλασίας (222 π.Χ.). Όμως η Σπάρτη παρέμεινε ασυμβίβαστη. Σύντομα πέτυχε να ανακάμψει και να πρωταγωνιστήσει ξανά και με αξιώσεις στην διεθνή πολιτική σκηνή, μη διστάζοντας αυτή τη φορά να αναμετρηθεί με τη μεγαλύτερη δύναμη του αρχαίου κόσμου, τη Ρώμη.

Η αναπάντεχη ισχυροποίηση της Σπάρτης οφειλόταν σε μια σειρά ριζοσπαστικών πολιτικών και κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, τις οποίες επέβαλαν στην πόλη οι τελευταίοι μεγάλοι ηγέτες της. Επρόκειτο ουσιαστικά για ένα επαναστατικό κίνημα που ξεπήδησε μέσα από τους κόλπους των παραδόσεων της Σπάρτης, επηρεάστηκε από αυτές και με τη σειρά του ύφανε τον θρύλο της Σπάρτης για τους επόμενους αιώνες - αυτόν που οι σύγχρονοι μελετητές αποκαλούν σπαρτιατική χίμαιρα.

Αυτή η τελευταία αναλαμπή της Σπάρτης, το επαναστατικό κίνημα που την προκάλεσε και οι δύο τελευταίες κρίσιμες καμπές στην ιστορία της (μάχη της Σελλασίας και πολιορκία της Σπάρτης από τους Ρωμαίους) εξετάζονται αναλυτικά σε αυτή την μελέτη, με εξαντλητική επεξεργασία των πηγών και ιδιαίτερη έμφαση στις στρατιωτικές πτυχές αυτής της επικής αναμέτρησης.