Το βιβλίο αυτό είναι προϊόν μακροχρόνιας έρευνας στην ορεινή Νάξο. Με αφετηρία το ναξιώτικο σμυρίγλι (σμύριδα), εξετάζονται θέματα που αφορούν τις τοπικές κοινωνίες, το αυτοσχέδιο, λαϊκό τραγούδι και την ποίηση.
Το ενδιαφέρον της έρευνας επικεντρώνεται στην περίπτωση τ' Απεράθου. Γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στα ιστορικά χαρακτηριστικά της τοπικής κοινωνίας, τις παραγωγικές σχέσεις και την κοινωνική συγκρότηση και εξέλιξη.
Η αναφορά που επιχειρείται στο σμυρίγλι, περιλαμβάνει μια σύντομη αναδρομή στα σημαντικότερα γεγονότα της ιστορίας του. Καταγράφονται, με αφετηρία τις μαρτυρίες και τα προσωπικά βιώματα των σμυριδεργατών, οι δραστηριότητες και οι εργασίες στην εξόρυξη και τη μεταφορά του "ορυκτού". Παράλληλα αποτυπώνονται ανάγλυφα οι κοινωνικές σχέσεις (εργασιακές, πολιτικές και πελατειακές) που αναπτύχθηκαν στις τοπικές κοινωνίες στη βάση της κρατικής εκμετάλλευσης του σμυριγλιού.
Το μεγαλύτερο τμήμα του βιβλίου αφορά το απεραθίτικο, αυτοσχέδιο, διαλογικό τραγούδι και τη ναξιώτικη ποίηση που αναφέρεται στο σμυρίγλι και τους σμυριδεργάτες. Το τραγούδι προσεγγίζεται ως πολιτισμική πρακτική η οποία συνδέεται με τις εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής και την καθημερινή επικοινωνία. Αναδεικνύονται οι πρακτικές του τραγουδιού, το κοινωνικό και το συμβολικό του περιεχόμενο. Επίσης, αναδύονται οι προθέσεις των δημιουργών καθώς και οι τρόποι που επινόησαν για να νοηματοδοτήσουν τα τραγούδια και τις πράξεις τους...