Με το παρόν βιβλίο εμπλουτίζεται το corpus πηγών, που έχουμε ήδη δημοσιεύσει για την ιστορία της Μακεδονίας, με έναν τρίτο τόμο πηγών που φωτίζουν μια άγνωστη πτυχή της εκπαιδευτικής πολιτικής στη Μακεδονία, όπως είναι η εγκαθίδρυση οικοτροφειών και η παροχή υποτροφιών κατά τη διάρκεια της ένοπλης φάσης των εθνικών ανταγωνισμών 1903-1913. Το αποκαλυπτικό αρχειακό υλικό που προσφέρουμε επιβεβαιώνει ότι η εκπαιδευτική δραστηριότητα όχι μόνο δεν ανακόπτεται με την έναρξη του ένοπλου Μακεδονικού Αγώνα το 1903, αλλά αντίθετα, απλώθηκε και εξειδικεύθηκε σε δύο νέα παραπληρωματικά και αλληλοτροφοδοτούμενα πεδία, εκείνα των οικοτροφείων και των υποτροφιών. Η παρούσα έρευνα φωτίζει από μια διαφορετική οπτική γωνία την πορεία συγκρότησης του έθνους-κράτους, συμβάλλοντας στη γενικότερη συζήτηση για τις διαδικασίες εθνικής ομογενοποίησης. Ειδικότερα ανιχνεύονται ερωτήματα, όπως: ποιοι παράγοντες επέβαλαν την υιοθέτηση της συγκεκριμένης πολιτικής, ποιοι οι στόχοι της και ποιο το κύριο ζητούμενο, σε ποιους απευθύνεται, με ποια μέτρα και ποιες πρακτικές προωθείται. Αναμφίβολα, η διερεύνηση των παραπάνω ζητημάτων καλύπτει ένα κενό της σύγχρονης βιβλιογραφίας, καθώς διευρύνεται και εξειδικεύεται το πεδίο των γνώσεων μας γύρω από θέματα όχι μόνο της εκπαιδευτικής αλλά και γενικότερα της κονωνικής ιστορίας της Μακεδονίας κατά την κρίσιμη και μεταβατική περίοδο περίοδο 1903-1913. Τα αυτούσια έγγραφα που παρατίθενται στο παράρτημα και οι επισημάνσεις μας προσφέρονται για μια μελλοντική, συνολική και πιο σύνθετη μελέτη σχετικών θεμάτων.