Το 1866 μία σειρά ηφαιστειακών γεγονότων στον κόλπο της Σαντορίνης, συντάραξε τους κατοίκους. Καινούρια νησιά εμφανίζονταν, μεγάλα τμήματα άλλων βυθίζονταν, τα νερά της θάλασσας άλλαζαν χρώματα και ανάμεσα από φοβερούς συριγμούς ξεχύνονταν καπνοί, αέρια, πίδακες πυρακτωμένων λίθων και φλόγες πανύψηλες. Στην Ευρώπη όπου ανθούσαν οι νέες επιστήμες της γεωλογίας και της βιολογίας το γεγονός προκάλεσε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Στη Θήρα συνέρρευσαν αμέσως διάφοροι επιστήμονες, Έλληνες, Γάλλοι, Αυστριακοί, Πρώσοι, Ιταλοί, κυρίως γεωλόγοι. Ταυτόχρονα ένα άλλο γεγονός συγκέντρωσε εξίσου έντονα το ενδιαφέρον. Στη Νότια ακτή της Θηρασίας στα ορυχεία εξόρυξης θηραϊκής γης και συγκεκριμένα στα ορυχεία Αλαφούζου ανάμεσα στις τέφρες παρουσιάστηκαν κτίσματα πανάρχαια σε εξαιρετική κατάσταση διατήρησης των οποίων η ύπαρξη και η χρονολόγηση συνέδραμε και φώτιζε τους προβληματισμούς των γεωλόγων σχετικά με τη χρονολόγηση και τη διαδοχή των εκρήξεων. Ο ιδιοκτήτης του ορυχείου Σιγουράς Αλαφούζος, δήμαρχος της Οίας και ο συγγενής του Νικόλαος Νομικός, γιατρός, βουλευτής και γνωστός αρχαιόφιλος ανέλαβαν την ανασκαφή με δική τους πρωτοβουλία και αποκάλυψαν μία οικία με τη σκευή της. Η Αιγαιακή αρχαιολογία είχε γεννηθεί. Αμέσως μετά ακολούθησαν ο γεωλόγος Φουκέ, η Γαλλική Σχολή Αθηνών, οι Γερμανοί με τον Hiller von Gaertringen και τέλος ο Σπυρίδων Μαρινάτος και ο Χρίστος Ντούμας. Αλλά αξίζει ίσως να θυμόμαστε ότι τότε, το 1866, ανάμεσα στις στάχτες και τους καπνούς του ηφαιστείου κάποιοι κάτοικοι του νησιού και μερικοί γεωλόγοι πλησίασαν τους αρχαίους τοίχους, με τον πάλλοντα ενθουσιασμό και την επίγνωση ότι τώρα, εδώ, κάτι αρχίζει...