Η παρουσία του οικισμού της Μονεμβασίας στη βραχώδη άκρη της Πελοποννήσου, στην ιδιόμορφη αυτή μικρή νησίδα, μαρτυρείται από τον 6ο αιώνα μ.Χ. Η δραστηριοποίηση των κατοίκων της στο εμπόριο και στη ναυτιλία την κατέστησε μεγάλη ναυτική και εμπορική δύναμη από τους μέσους βυζαντινούς χρόνους και την ανέδειξε σε σημαντικό συγκοινωνιακό και εμπορικό κόμβο. Θαλασσοκράτειρα και στου υστεροβυζαντινούς χρόνους, πόλη πλούσια και θαυμαστή, με δυναμικές προσωπικότητες, με ισχυρή τοπική Εκκλησία, απέκτησε εξαιρετική σημασία και διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στην πολιτική της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Η συνέχιση, μετά την πτώση του Βυζαντίου, της δικής της πορείας κάτω από ξένη κυριαρχία πλέον, υπήρξε, επίσης σημαίνουσα για μεγάλη χρονική περίοδο. Μετά όμως από τα πλήγματα που υπέστη, κυρίως κατά τη Β΄ τουρκοκρατία, έχασε τη δύναμή της και σταδιακή, κατά τους νεότερους χρόνους, επήλθε η εγκατάλειψη. Στις μέρες μας ο οικισμός παρουσιάζει σημαντική ανάκαμψη, καλύπτοντας πλέον διαφορετικές ανάγκες στο πλαίσιο της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας. [...]

(από την εισαγωγή, Αιμιλία Μπακούρου, προϊσταμένη της 5ης ΕΒΑ)