Το Βυζάντιο, η Κωνσταντινούπολη -"Νέα Ρώμη" της Ανατολής- έγινε από τις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ. η πρωτεύουσα της μεσαιωνικής ελληνικής αυτοκρατορίας, η οποία έμελλε να διαδραματίσει κυρίαρχο ρόλο στην ιστορική εξέλιξη των εθνών της νοτιοανατολικής λεκάνης της Μεσογείου για εντεκάμισι περίπου αιώνες (284/324 έως 1453/1461 μ.Χ.), μέχρις ότου στα μέσα του 15ου αι. μια άλλη μεγάλη δύναμη, οι Οθωμανοί Τούρκοι από την Ασία, την αντικατέστησε στον κυρίαρχο αυτό ρόλο. Στη διάρκεια της υπερχιλιόχρονης ζωής της η Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατόρθωσε να επιζήσει μέσα από αμέτρητες εξωτερικές απειλές και επιθέσεις προερχόμενες από τη Δύση, την Ανατολή και το Βορρά, καθώς και μέσα από πολλές εσωτερικές αναταραχές. Παράλληλα δημιούργησε ένα σπουδαίο αυτοτελή πολιτισμό με αξιολογότατες επιδόσεις στα γράμματα και τις τέχνες και σε πολλές από τις επιστήμες. Βασικά χαρακτηριστικά του πολιτισμού αυτού υπήρξαν όχι μόνο η αρχαία ελληνική κληρονομιά και η χριστιανική θρησκεία (η ελληνορθόδοξη παράδοση) αλλά επίσης και βαθιές κοινωνικές, δομικές, διοικητικές, οικονομικές και πολιτιστικές (πνευματικές - καλλιτεχνικές) μεταβολές και μεταρρυθμίσεις, οι οποίες σχηματοποίησαν και μορφοποίησαν το βυζαντινό κράτος από υστερορωμαϊκό σε αμιγώς μεσαιωνικό ελληνικό.