Όχι μία ακόμη φιλοσοφία της ιστορίας! Όχι, δηλαδή, μία απόπειρα να αναχθούν τα ιστορικά καθέκαστα σε κάποια φυσικά ή μεταφυσικά καθόλου, μία προσπάθεια αναζήτησης πίσω ή πέρα από τα όντα για κάποια όντως όντα.
Ο αννοβεριανός Theodor Lessing, γιατρός ελέω οικογενειακών καταβολών και σπουδών, φιλόσοφος κατ' επιλογήν και ποιητής από κλίση, αξιοποιώντας καθαρώς θεωρητικές και αφηρημένες αναλύσεις, τα γεγονότα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (το παρόν βιβλίο συντάσσεται κατά την διάρκειά του, εκδίδεται δε το 1919) αλλά και εντελώς προσωπικές εμπειρίες και βιώματα, ψηλαφά το σώμα της ιστορίας ερευνώντας την παθολογία της. Και η διάγνωσή του; Η ιστορική πρόοδος, δηλαδή η ολοένα και μεγαλύτερη πληρότητα τάξεως, ειρμού, λογικής ακολουθίας, νοήματος, σηματοδοτεί και την προϊούσα καταστροφή της ζωής. Δε πρόκειται, φυσικά, για ένα νομοτελειακό φαινόμενο, για μία αναντίστροφη εξέλιξη. Χρειάζεται απλώς να συνειδητοποιηθεί πως όλα αυτά (τάξη, ειρμός, λογική ακολουθία, νόημα) δεν είναι φυσικές αλλά πλαστές, θετές πραγματικότητες, εφ' ω και η ιστορία εκλαμβάνεται εδώ ως "ψευδαισθητική παρερμηνεία των φυσικών γεγονότων σύμφωνα με τις επιταγές συγκεκριμένων ιδανικών." Ο Lessing δεν ανήκει, πάντως, στους μεμψίμοιρους πεσιμιστές: αντιμετωπίζοντας την ιστορία όχι ως επιστήμη του πραγματικού αλλά ως τέχνη του ιδανικού και εκτιμώντας ότι διά της ιστορίας ο άνθρωπος δίνει υπόσταση στα ιδανικά του, δεν αποκλείει διόλου την περίπτωση «το φυσικό ον που λέγεται άνθρωπος να πραγματοποιήσει κάποτε αυτό του το ιδανικό, να κατορθώσει, δηλαδή, να εξιδανικεύσει την ιστορία». Έως τότε; Θα παλεύουμε με την βαρβαρότητα.
Την 30/8/1933 ο Theodor Lessing, ηλικίας 61 ετών τότε, υπέκυψε στην βαρβαρότητα, η οποία εν προκειμένω είχε την μορφή δύο σφαιρών. Η εβραϊκή του καταγωγή και η πολιτική του δράση ήταν πλέον αφόρητη για τους εθνικοσοσιαλιστές. Μπορεί η εις βάρος του επικήρυξη, ύψους 80.000 μάρκων, να μιλούσε για την απαγωγή του από το Μαρίενμπαντ της Τσεχοσλοβακίας όπου είχε αυτοεξορισθεί και την μεταφορά του στην Γερμανία προκειμένου να "λογοδοτήσει για το αντεθνικό του έργο", κάποιοι όμως έκριναν πως το πρόβλημα έπρεπε να λυθεί με συνοπτικές διαδικασίες. Η δολοφονία δεν έχει εισέτι εξιχνιασθεί πλήρως. Γεγονός είναι ότι μετά την κατάληψη της Τσεχοσλοβακίας από τους Γερμανούς το μνήμα του στο Μαρίενμπαντ βεβηλώθηκε. Ο Theodor Lessing ήταν ακόμη επικίνδυνος· και παραμένει...