Στη μελέτη αυτή, που πρωτοδημοσιεύτηκε στον Η' τόμο των "Κρητικών Χρονικών" (1954), μελετώνται για πρώτη φορά οι σχέσεις του πολιτισμού των αστικών κέντρων της βενετοκρατούμενης Κρήτης στον 16ο και 17ο αιώνα προς το βυζαντινό παρελθόν, τη δυτική Αναγέννηση και την ελληνική και λατινική αρχαιότητα. Επισημαίνονται οι αναγεννησιακές επιδράσεις που γονιμοποίησαν τις μεσαιωνικές και λαϊκές καταβολές στην Κρήτη, και που, με την παράλληλη καταξίωση του κρητικού ιδιώματος, ως λογοτεχνικού οργάνου, εδημιούργησαν την κρητική λογοτεχνία των χρόνων της ακμής, μια λογοτεχνία αναγεννησιακή και ευρωπαϊκή.

Εξετάζεται επίσης η δομή της κοινωνίας της Κρήτης με βάση τις εκθέσεις των Βενετών αξιωματούχων και άλλες πηγές της εποχής. Αναλύεται η κοινωνική σύνθεση και καθορίζεται ο χαρακτήρας, η προέλευση και η οικονομική βάση καθεμιάς από τις κοινωνικές τάξεις. Εξετάζονται ακόμα οι υποχρεώσεις των τάξεων και η μεγάλη εμπορική, βιοτεχνική και ναυτιλιακή δραστηριότητα του αστικού στοιχείου, που την είχαν παραβλέψει οι προηγούμενοι μελετητές.

Υπογραμμίζεται έτσι το μεγάλο ιστορικό φαινόμενο της αναπτύξεως αστικού βίου στην Κρήτη, καθώς και του εξελληνισμού των Βενετοκρητικών, και φωτίζεται το κοινωνική πλαίσιο μέσα στο οποίο έγινε δυνατή η κρητική αναγέννηση.