Όταν σπούδαζα στο Παρίσι, περπατούσα στους δρόμους αυτής της πόλης-μουσείο και προσπαθούσα να μαντέψω πώς άραγε να είναι το εσωτερικό αυτών των κτηρίων που διέτρεξαν με υπομονή το χρόνο, για να τα χαιρόμαστε ακόμη. Από κοντά είδα πολλά από αυτά, από μικρά φοιτητικά studio μέχρι υπέροχα διαμερίσματα με εσωτερικές σκάλες και mezzanines. Δεν πίστευα όμως ότι θα με βοηθούσε τόσο πολύ ένα σεμινάριο που είχα με μια καθηγήτρια μου, προϊσταμένη του Musee d' Orsay, την Madeleine Reberioux, κατά την επαφή που είχα με το βιβλίο του Terence Conran (αυθεντικός τίτλος: "The New House Book", Conran-Octapus, London, 1987).
Ενώ λοιπόν είχαν αρχίσει οι εργασίες για τη μετατροπή του χώρου, που θα στέγαζε το μουσείο ORSAY, μέσα σε κάποια αίθουσα του εγώ παρακολουθούσα μαθήματα πάνω στο πολιτιστικό μέρος των κοινωνικών κινημάτων του 19ου αιώνα.
Άκουσα για τον Emile Galle (1846-1904), τον William Morris (1834-1896), για τον John Ruskin (1819-1900), για την Art Deco, την Art Nouveau και πολλά άλλα ονόματα και ορολογίες που συναντώνται στις σελίδες του βιβλίου.
Λόγος περί design μπορεί να αρχίσει να γίνεται από τη Βιομηχανική Επανάσταση κι έπειτα, εφόσον το σύγχρονο design βασίζεται σε δύο διακεκριμένες εξελίξεις: πρώτα του καταμερισμού της εργασίας, όπως αναλύεται στη θεωρία του λιμπεραλιστή Adam Smith κατά το 18° αιώνα, και έπειτα της τελειοποίησης των τεχνικών μαζικής παραγωγής (συσχετισμός μεγάλης παραγωγής και χαμηλού κόστους του προϊόντος).
Οι ιδέες αυτές υπήρχαν εξαπλωμένες στην Ευρώπη, αλλά θα μπορούσαμε να πούμε ίσως ότι πατρίδα του σύγχρονου design είναι η Μεγάλη Βρετανία, επειδή εκεί ξεκίνησε και απέδωσε τα προϊόντα της η Βιομηχανική Επανάσταση (αναφερόμαστε γύρω στα 1750), λόγω της δεδομένης σταθερότητας του βρετανικού πολιτειακού συστήματος.
Ο John Ruskin έστρεψε την τεχνοκρατική προς την κοινωνική κριτική. Ο ουτοπικός σοσιαλισμός του William Morris και η αγάπη του για τα φυσικά σχέδια (designs από φρούτα, λουλούδια και ζώα, που αναπαράγονται σε υφάσματα ακόμη και στις μέρες μας) τον έκαναν πνευματικό, ας πούμε, ηγέτη της Ανανέωσης της Χειροτεχνίας του 20ού αιώνα. Όσον αφορά το σύγχρονο design, το βιομηχανικό και τις άλλες ειδικότερες περιοχές του, υπάρχουν και αλληλοσυγκρουόμενες αντιλήψεις, που όμως συνυπάρχουν αρμονικά, γιατί αφορούν ιδιαίτερες περιπτώσεις και όχι γενικότητες. Ενδεικτικά είναι το "Less is More" του Mies van der Rohe και το "Less is a Bore" του Robert Venturi.
Αν θέλετε λοιπόν να ανατρέξετε σε συστηματικές αναφορές στους ειδικούς και σε ονόματα όπως στο Bauhaus, στον Giorgio Armani, στον Christian Dior, ακόμη και στον Walt Disney σας παραπέμπω στο: "Τhe Conran Dictionary of Design, edited by Stephen Bayley, Octopus-Conran, London, 1985". Επίσης ο Terence Conran έχει ειδικότερα ασχοληθεί με εκδόσεις πάνω στις κουζίνες, στα υπνοδωμάτια και στους λουτροκαμπινέδες. Υπάρχουν αντίστοιχα: The Bed and Bath Book, Mitchell Bearley Publishers Ltd, London και το The Kitchen Book, στις ίδιες εκδόσεις.
Θα ήθελα να σημειώσω ότι το βιβλίο του T.C κυρίως διδάσκει μια νοοτροπία (και τη μεταδίδει στον αναγνώστη) που αφορά στη σύγχρονη κατοικία. Βέβαια τα standards του βιβλίου αναφέρονται στην Αγγλία, αλλά διαπνέουν όλη τη σύγχρονη νεοελληνική κοινωνία ως προς τα πρότυπα της. Ο Γερμανός
αρχιτέκτονας Peter Behrens λέει συνοπτικότερα ότι "Δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να κάνουμε τη ζωή μας απλούστερη, πρακτικότερη, πιο οργανωμένη και πολυποίκιλη. Η επίτευξη αυτών των στόχων είναι δυνατή μονάχα μέσα από τη Βιομηχανία" - το industrial design.
Ο ελλαδικός χώρος όμως, γιατί ως προς αυτό είμαστε προνομιούχοι, διδάσκει κι αυτός design με το φως και το τοπίο του. Από τις Πρέσπες μέχρι τα Χανιά και από την Κομοτηνή μέχρι τα Κύθηρα (και παντού άλλωστε) θα βρείτε την ελληνική ερμηνεία των λόγων του Τ. Conran - ίσως να είναι κι ένας από τους στόχους του για κάθε ξεχωριστό τόπο.
Θα ήταν ευχής έργο να χαρείτε τις δύο διαστάσεις των υπέροχων υφαντών με φυτοβαφές της Σοφίας Κανά στον Αϊ Νικόλα της Κρήτης ή της πηλιορείτισσας Καίτης στη Ζαγορά. Χαρείτε της Δωδώνης το θέατρο, τους μιναρέδες της Θράκης, το ρωμαϊκό υδραγωγείο στις πηγές του Λούρου, το φαράγγι της Σαμαριάς, και θυμηθείτε τις εικόνες αυτές καθώς διαβάζετε την εισαγωγή του Terence Conran.
Ευχαριστώ το φίλο designer Στέργιο Δελιαλή για όσα μου είπε και κυρίως για όσα μου έδειξε πάνω στη δουλειά του, όλους τους ειδικούς τεχνίτες και φίλους που ενόχλησα, όταν χρειάστηκα ειδικότερες γνώσεις, αλλά και ζητώ συγνώμη σε περίπτωση που ανιχνεύσετε κάποιες ανεπάρκειες μου.

Κώστας Θεολόγου
φθινόπωρο 1987