Η κριτική στην αριστοτελική θεωρία του συλλογισμού αποτελεί κοινό τόπο μεταξύ των ιδρυτών της νεότερης φιλοσοφίας. Σε αντιδιαστολή προς την τυπικότητα, που χαρακτηρίζει την συλλογιστική εξαγωγή γνώσεων από υποτεθείσες προτάσεις, για τους στοχαστές αυτούς ζητούμενη είναι η αυτόχρημα νέα γνώση, δηλαδή η γνώση που στρέφεται συνθετικά προς το ίδιο το πραγματικό. Η σύνθεση ή κατασκευή του πραγματικού επιτυγχάνεται δυνάμει μιας ευρετικής μεθόδου που αποτελεί την κινούσα αρχή της γνώσης. - Ο Descartes συνδέει την κριτική στην συλλογιστική διευθέτηση του αληθούς με το πρόταγμα μιας καθολικής επιστήμης [sapientia ή mathesis universalis], η οποία προβαίνει στην ενοποίηση της Αριθμητικής και της Γεωμετρίας διά μέσου της αναγωγής των προβλημάτων, που τίθενται από αυτές, σε μία γενική θεωρία της ποσοτικής αναλογίας. Εγγενή γνωρίσματα της εν λόγω επιστήμης αποτελούν η τάξη και το μέτρο, δηλαδή η σειραϊκή διάταξη των περιγραφών του αντικειμένου υπό την μορφή προτεινόμενων ζητημάτων, η επίλυση των οποίων συμβάλλει στην απλοποίηση της κατασκευής του. Η ανάγκη απλοποίησης του πραγματικού έλκει την προέλευσή της από την συνείδηση της περατότητας της γνώσης.