Στο επικό δίτομο μυθιστόρημα του Θανάση Πετσάλη - Διομήδη "Οι Mαυρόλυκοι" ιστορούνται οι πιο σκοτεινές σελίδες της ελληνικής ιστορίας: η εποχή της τουρκοκρατίας και της ενετοκρατίας. Άλλοτε επιδιώκοντας καλύτερες συνθήκες ζωής, άλλοτε αναζητώντας πνευματική φώτιση κι άλλοτε απλώς για να σώσουν τη ζωή τους, τα μέλη της οικογένειας των Μαυρολύκων περιπλανιούνται στην ηπειρωτική Ελλάδα, στα νησιά, στην Κρήτη, στην Κωνσταντινούπολη, έρμαια της κοινής σκληρής μοίρας του υπόδουλου ελληνισμού. Ταυτόχρονα, όμως, συμμετέχουν στα πρώτα δειλά βήματα σκιρτήματα της εθνικής αφύπνισης (1565-1670), μιας μακράς και επώδυνης διαδικασίας, που ωστόσο θα οδηγήσει τελικά στον Ρήγα Βελεστινλή και στον μεγάλο ξεσηκωμό του 1821.

"Oι Mαυρόλυκοι" αποτέλεσαν σταθμό στα ελληνικά γράμματα. H Aκαδημία Aθηνών βράβευσε το έργο κατά την πανηγυρική συνεδρία της 24ης Mαρτίου 1950 και απέδωσε επιγραμματικά το μέγεθός του: "Eδώ η Τέχνη και η Iστορία σφικτά χειροκρατούμεναι παρουσιάζουν ως εν πανοράματι τας περιπετείας του Γένους".