H γέννησις του μονοθεϊσμού είναι αρρήκτως συνδεδεμένη με το πρόσωπο του Αμενώφεως Δ' ή Αχενάτωνος, όπως μετωνομάσθηκε, από το πέμπτο έτος της βασιλείας του, ο μυστηριώδης αυτός φαραώ. Μυστηριώδης διότι τίποτε δεν γνωρίζομε για τον ίδιο και την μεγάλη βασιλική του σύζυγο, την πανέμορφη Νεφερτίτη, πριν από την άνοδο του στον θρόνο, γεγονός που δεν έπαυσε να εξάπτει την φαντασία και των σοβαρωτέρων αιγυπτιολόγων.

Γνωστός σήμερα ως ο "αιρετικός φαραώ", ο αναθεματισμένος και διαγεγραμμένος από τις δέλτους της ιστορίας Αχενάτων απεκήρυξε προς το τέλος της βασιλείας του όλους ανεξαιρέτως τους θεούς της Αιγύπτου, πλην του ενός θεού, του ζώντος Ρα-Άτωνος. Πρώτος ζήσας, ποιητής των πάντων, στοργικός πατέρας και μητέρα, έμπλεως αγάπης και κάλλους, ο Ρα-Άτων είναι και κατ' εξοχήν ηθικός θεός καθότι δίκαιος κριτής.

Η κατάργησις συλλήβδην του παραδοσιακού πανθέου της Αιγύπτου σηματοδοτεί την εμφάνισι του πρώτου καθ' εαυτό μονοθεϊσμού, που δεν αναγνωρίζει και δεν λατρεύει άλλους θεούς πλην του ενός και μόνου θεού. Από τον πρώτο αυτόν μονοθεϊσμό θα προέλθουν, αμέσως ή εμμέσως, οι σημερινοί ιστορικοί μονοθεϊσμοί. Σ' αυτό έγκειται η πρωταρχική του σημασία, καθόσον η μελέτη της γενέσεώς του επιτρέπει να δοθεί απάντησις αντικειμενική στο καίριο ερώτημα πώς γεννήθηκε ο μονοθεϊσμός, συνακόλουθα δε και στο ερώτημα, ποία μπορεί να είναι σήμερα η σημασία και ποίο το μέλλον του μονοθεϊσμού.