Ο αθωνικός μοναχισμός, από την εμφάνισή του τον 9ο αιώνα μέχρι τον 11ο, εξετάζεται και αναλύεται μέσα από καθαρά βυζαντινές πηγές και τοποθετείται στο γενικότερο πλαίσιο του βυζαντινού μοναχισμού. Ενώ στηρίχτηκε πάνω στις ίδιες βάσεις διοίκησης με τα άλλα μοναστικά κέντρα του Βυζαντίου, εξελίχθηκε σε ένα σύστημα γερά συγκροτημένο, ιεραρχημένο με έντονα συγκεντρωτικό χαρακτήρα που, παρά τις αντιξοότητες, εσωτερικές και εξωτερικές, κράτησε γερά τα ηνία του αυτόνομου κράτους ώς το τέλος του 16ου αιώνα, όταν είδε το φως μια νέα μορφή διοίκησης.