Ένα από τα πιο τραυματικά γεγονότα της ελληνικής ιστορίας, ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, είναι το αντικείμενο αυτού του βιβλίου.

Όπως σημειώνουν στην εξαιρετικά χρήσιμη εισαγωγή τους οι επιμελητές του βιβλίου ...μια πρώτη μορφή των κειμένων της συλλογής παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σε συνέδριο στην Κορησσό το 2006. Οι έντονες αντιδράσεις που προκάλεσε το συνέδριο σε μέρος της τοπικής κοινωνίας -και που παρά λίγο να οδηγήσουν στη ματαίωση του- έδειξαν ότι η μνήμη του εμφυλίου πληγώνει ακόμα. Από την άλλη πλευρά το γεγονός ότι πολλοί από τους πιο σθεναρούς επικριτές μας όχι μόνο παρακολούθησαν το συνέδριο, αλλά πήραν και μέρος στη συζήτηση έδειξε ότι η ανοιχτή αντιμετώπιση και των πιο επώδυνων σημείων του εμφυλίου δεν είναι μόνο εφικτή, αλλά και αναγκαία...

Στα κείμενα του βιβλίου, τα οποία χωρίζονται σε έξι διαφορετικές ενότητες, οι συγγραφείς τους προσεγγίζουν το "καυτό" ζήτημα του εμφυλίου με κοινές θεωρητικές και μεθοδολογικές αφετηρίες.
Η πρώτη ενότητα, παρουσιάζει έρευνα για τη φυσιολογία της μνήμης ενώ η δεύτερη, παρουσιάζει τα μεθοδολογικά προβλήματα που θέτουν η ταυτόχρονη μελέτη της μνήμης από την ιστορία και την ανθρωπολογία και η "διττή" φύση των γραπτών και των προφορικών πηγών. Η τρίτη ενότητα εισάγει τον αναγνώστη στη μελέτη του φαινομένου των "μνημονικών τόπων" και η τέταρτη πραγματεύεται τον κομματικό λόγο για τη δεκαετία του 1940. Η πέμπτη, περιλαμβάνει κείμενα που πραγματεύονται μια καίρια μορφή της θεσμικής μνήμης αυτή που συναντούμε στα σχολικά εγχειρίδια και η τελευταία ενότητα συζητά εμφυλιακές μνήμες από τη σκοπιά της λογοτεχνίας και του κινηματογράφου.

Πρόκειται για την πρώτη συλλογική έκδοση σχετικά με τη μνήμη του εμφυλίου πολέμου, η οποία, φιλοδοξεί να τροφοδοτήσει τους νέους ερευνητές με βιβλιογραφικές αναφορές, να εμπλουτίσει τη συζήτηση για την κοινωνική μνήμη και την ιστορία του εμφυλίου με νέα εμπειρικά ή/και πραγματολογικά δεδομένα και να προσφέρει στο αναγνωστικό κοινό μια πλούσια πηγή αναζήτησης και προβληματισμού σχετικά με τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο.

Περιέχονται τα κείμενα:

Η φυσιολογία της μνήμης
- Ελβίρα Μασούρα και Φίλιππος Καργόπουλος, "Οι μνήμες του πολέμου και οι πόλεμοι της μνήμης"

Μεθοδολογικά ζητήματα στη μελέτη της μνήμης του Εμφυλίου
- Πολυμέρης Βόγλης, "Οι μνήμες της δεκαετίας του 1940 ως αντικείμενο ιστορικής ανάλυσης: μεθοδολογικές προτάσεις"
- Τασούλα Βερβενιώτη, "Μνήμες και αμνησίες των αρχείων και των μαρτυριών για τον ελληνικό εμφύλιο: η Αθήνα και η επαρχία, η Ηγεσία και τα μέλη"
- Κωνσταντίνα Μπάδα, "Ο εμφύλιος πόλεμος ως βιωμένη εμπειρία και μνήμη των γυναικών"
- Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν, "Μνήμες, τραύματα και μετα-μνήμη: το "παιδομάζωμα" και η επεξεργασία του παρελθόντος"
- Βασίλης Δαλκαβούκης, "Προφορικές μαρτυρίες και ανατροφοδότηση της μνήμης: ένα μεθοδολογικό σχεδίασμα με αφορμή τον εμφύλιο"

Παραδείγματα "μνημονικών τόπων"
- Δημήτρης Χ. Παπαδόπουλος, "Η "άλλη" κληρονομιά: μνήμη, υλικότητα και η τοπογραφία του εμφυλίου στη Πρέσπα"
- Ιωάννης Καρακατσιάνης, "Πολιτική και ιδεολογική συνείδηση αριστερών και δεξιών μανιατών πρωταγωνιστών του εμφυλίου πολέμου στη Μάνη -προφορικές μαρτυρίες"
- Γιώργος Πετρόπουλος, "Διαστάσεις του μνημονικού λόγου των Ταγμάτων Ασφαλείας"
- Θανάσης Μιχαηλίδης, "Μνήμες της δεύτερης γενεάς πολιτικών προσφύγων από τον εμφύλιο και τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης"
- Loring Danforth, "Η συλλογική μνήμη και η κατασκευή ταυτοτήτων στα έργα του Nicholas Gage"

Η μνήμη του Εμφυλίου στον κομματικό λόγο
- Ελένη Πασχαλούδη, "Η χρήση του παρελθόντος στον πολιτικό λόγο: τα γεγονότα της δεκαετίας του 1940 στον πολιτικό λόγο των κομμάτων του Κέντρου (1950-1964)"
- Λαμπρινή Ρόρη, "Από το "δωσίλογο" Μητσοτάκη στη "νέα Βάρκιζα του '89": η μνήμη της δεκαετίας του '40 στον πολιτικό λόγο του ΠΑΣΟΚ"
- Στάθης Τσιράς, "Ο "Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός" και η δεκαετία του 1940"

Εμφυλιακές μνήμες στα σχολικά εγχειρίδια
- Μαρία Μποντίλα, "Η εξέλιξη της αφήγησης του ελληνικού εμφυλίου στα σχολικά βιβλία: καλλιέργεια ή χειραγώγηση της συλλογικής μνήμης;"
- Ειρήνη Λαγάνη, "Η αντίσταση μέσα από τα εγχειρίδια ιστορίας της Ελλάδας και της Γαλλίας"

Εμφυλιακές μήμες από τη σκοπιά της λογοτεχνίας και του κινηματογράφου
- Μαρία Νικολοπούλου, "Ιαγουάρος του Αλέξανδρου Κοτζιά: ένα σχόλιο για τη λειτουργία της μνήμης του εμφυλίου στη δεκαετία του 1980"
- Λάμπρος Φλιτούρης, "Ο εμφύλιος στο "σέλιλοϊντ": ιστορία και μνήμη"
- Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, "Ένας περιπλανώμενος και διαρκώς μεταβαλλόμενος ήρωας του ρωσικού εμφυλίου: ο Capaev του D. Furmanov, στην ΕΣΣΔ, στην Ελλάδα και στη σύγχρονη Ρωσία"
- Παναγιώτης Π. Σπυρόπουλος, "Η "Τριλογία του πολέμου" του Roberto Rossellini: παρακολουθώντας την ιστορία από κοντά"