Τα παλαιά λαγκαδινά σπίτια με τη δική τους παραδοσιακή αρχιτεκτονική και την επιβλητική εμφάνιση παραμένουν μέχρι σήμερα απαράλλαχτα. Είναι δείγματα της οικονομικής ευημερίας και της πνευματικής ανόδου, του ψυχικού σθένους και του υψηλού φρονήματος των κατοίκων της εποχής τους. Το εσωτερικό όμως των σπιτιών αυτών δεν θυμίζει καθόλου το παρελθόν. Εκεί όλα έχουν αλλάξει. Ο τρόπος ζωής, οι σχέσεις των ανθρώπων, η λειτουργία του σπιτιού, μένουν τώρα μονάχα στις μνήμες των παλαιοτέρων. Οι δε νεότεροι ούτε μπορούν να φανταστούν. Οι οικιακές εργασίες, όπως η υφαντική, η χειροτεχνία, η αρτοποιία, η διατήρηση τροφίμων κ.ά. έχουν για πάντα ξεχαστεί. Τις ανάγκες καλύπτουν η βιομηχανία και το εμπόριο. Ακόμη και ο εξοπλισμός των σπιτιών, από πολλές δεκαετίες έχει αντικατασταθεί με τον σύγχρονο. Ο παραδοσιακός ρουχισμός π.χ., είτε πουλήθηκε για την επιβίωση, είτε παραμερίστηκε επειδή δεν ήταν πρακτικός. Τα έπιπλα και τα σκεύη, χαρακτηρίστηκαν ως αναχρονιστικά, περιφρονήθηκαν και απομακρύνθηκαν ως άχρηστα. Τα ωραία σιδερένια κρεβάτια με τα λευκά κεντημένα σεντόνια, τους κρεβατόγυρους με τις περίτεχνες δαντέλες, τις μαξιλαροθήκες με τους φιόγκους και τα βολάν και τα άλλα κλινοσκεπάσματα, έχουν αντικατασταθεί τώρα από τα ξύλινα κρεβάτια και τον σύγχρονο ρουχισμό του εμπορίου. Οι κασέλες και τα μπαούλα, από τις ντουλάπες και τις ντιβανοκασέλες. Τα χάλκινα σκεύη, τα εμαγιέ και τα πήλινα, έχουν παραχωρήσει τη θέση τους στα σύγχρονα ανοξείδωτα κ.ο.κ. Οι ωραιότατες λάμπες και τα άλλα φωτιστικά που κρεμόντουσαν από το ταβάνι για να φωτίζουν τη μεγάλη σάλα, ή οι λάμπες με τους κομψούς γλόμπους στο τραπέζι της μέσης, ή οι άλλες του τοίχου με τους καθρέφτες για να αυξάνεται η ένταση του φωτός, ή τα χάλκινα λυχνάρια με το λάδι που φώτιζαν τη γωνιά στο τζάκι, όλα αυτά έχουν εξαφανιστεί. Τώρα τη θέση τους έχουν πάρει τα ηλεκτρονικά πολύφωτα.
Αρκετά όμως από τα είδη αυτά του παλαιού εξοπλισμού των σπιτιών, έχουν διασωθεί φυλαγμένα ως κειμήλια και με τον καιρό έχουν αποκτήσει πολιτιστική αξία. Τα περισσότερα μάλιστα από αυτά είναι δημιουργήματα των ανθρώπων που γεννήθηκαν και έζησαν στα Λαγκάδια κατά τον 19ο αιώνα και τις αρχές του 20ού. Τα κειμήλια αυτά, ξεχασμένα ή παραμελημένα, είναι πολύτιμο υλικό, γιατί παρέχουν ενδιαφέρουσες πληροφορίες που αφορούν στις ασχολίες των ενοίκων, τα συναισθήματά τους, την πίστη τους, τον χαρακτήρα και τις αντιλήψεις, τα ήθη και τα έθιμα και συμβάλλουν στη συμπλήρωση της εικόνας του τόπου κατά τη συγκεκριμένη εκείνη χρονική περίοδο. Αποτελούν πηγή έρευνας και μελέτης για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές. Είναι αναντικατάστατη έκφραση της πολιτιστικής κληρονομιάς των Λαγκαδίων και ανεκτίμητη μαρτυρία του παρελθόντος. Κοινό αγαθό για όλους. Για τους λόγους αυτούς, είμαστε όλοι υπεύθυνοι για τη διάσωση και τη διαφύλαξη της πολιτιστικής μας αυτής κληρονομιάς και οφείλουμε να διασφαλίσουμε τις συνθήκες για την προστασία της, την αξιοποίηση και την ανάδειξή της, ώστε να μπορέσουμε να την παραδώσουμε στις επόμενες γενιές με όλο τον πλούτο και την αυθεντικότητά της. Είναι ανάγκη να καταβάλλουμε προσπάθεια να συγκεντρώσουμε με προσοχή και να φυλάξουμε όλα τα πολιτιστικά αγαθά, κειμήλια του παρελθόντος και να τα κάνουμε γνωστά προτού εξαφανιστούν. Πρέπει να τα διατηρήσουμε για να μείνουν ζωντανοί μάρτυρες της ιστορίας των Λαγκαδίων του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού. Της περιόδου αυτής που τα Λαγκάδια, βρίσκονταν σε μεγάλη ακμή. Αριθμούσαν 6.800 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του έτους 1897. Ήσαν δεύτερα σε πληθυσμό στον Νομό μετά την Τρίπολη. Είχαν εμπορική και οικονομική άνθηση μοναδική στον Νομό, εφάμιλλη της Τριπόλεως και έντονη έφεση προς την πνευματική άνοδο και τις επιστήμες. Αυτές οι σκέψεις μας δημιούργησαν την ιδέα της έκδοσης, προς το παρόν τουλάχιστον, εργασίας στην οποία να περιλαμβάνονται οι φωτογραφίες από τον εξοπλισμό ενός λαγκαδινού σπιτιού, κειμήλια του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού, που έχουν φυλαχθεί με στοργή και αγάπη. Είναι ένα υλικό πλούσιο και ζωντανό που δείχνει την αυθεντική εικόνα της ταυτότητας των Λαγκαδίων της τότε εποχής. Την ιδέα αυτή ενίσχυσε και το γενικότερο ενδιαφέρον που εκδηλώθηκε με την έκθεση πολλών κειμηλίων από αυτά στο 52ο Γυμνάσιο της Αθήνας κατά το έτος της Ελληνικής Παράδοσης 1979, όπου μαθητές, γονείς και καθηγητές της Περιφέρειας εντυπωσιάστηκαν και ενθουσιάστηκαν από τα εκθέματα. [...]
Η εντύπωση και το ενδιαφέρον που δημιούργησε η έκθεση συνεχίζεται και σχολιάζεται μέχρι σήμερα και μας δυναμώνει την πίστη στη σημασία που έχει για τον τόπο μας η διάσωση και η ανάδειξη του μοναδικού αυτού υλικού. Μας ενισχύει το αίσθημα της υποχρέωσης για την έκδοση και παρουσίαση εργασίας τουλάχιστον, στην οποία θα περιλαμβάνονται οι φωτογραφίες των μοναδικών αυτών κειμηλίων, ώστε με αυτόν τον τρόπο να συμβάλλουμε στο μέτρο του δυνατού, στη συνειδητοποίηση του πολιτιστικού επιπέδου του τόπου μας κατά τη συγκεκριμένη εκείνη χρονική περίοδο. Μας στηρίζει η πεποίθηση, μας εμψυχώνει και μας γεμίζει απέραντη θέληση να υλοποιήσουμε την ιδέα μας και να παρουσιάσουμε την εργασία. Για τους λόγους αυτούς, αποφασίζουμε και επιχειρούμε την πολυδάπανη έκδοση της εργασίας αυτής, στην οποία περιλαμβάνονται φωτογραφίες από τον εξοπλισμό ενός λαγκαδινού σπιτιού του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού, κειμήλια χαρακτηριστικά του τρόπου ζωής και του πολιτιστικού επιπέδου της κοινωνίας των Λαγκαδίων εκείνης της εποχής. Τα κειμήλια αυτά που απεικονίζονται έγχρωμα, ώστε να αποδίδονται όσο γίνεται περισσότερο πιστά, είναι ο ρουχισμός, ένας από τους βασικότερους παράγοντες της ζωής του ανθρώπου και της λειτουργίας του σπιτιού. Είναι ενδύματα. Παλαιά εικονίσματα. Φωτιστικά. Έπιπλα. Σκεύη διάφορα. Εργαλεία. Χειροτεχνήματα. Και άλλα. Η εργασία μας, που είναι το αποτέλεσμα μεγάλης προσπάθειας με μόνο σκοπό τη μικρή προσφορά στον τόπο μας, έχουμε την πεποίθηση ότι καλύπτει ένα μέρος της πολιτιστικής παράδοσης των Λαγκαδίων. Βοηθάει κάθε ενδιαφερόμενο για τα Λαγκάδια του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού. Δημιουργεί σε άλλους το ενδιαφέρον να επιχειρήσουν περισσότερα. Προσφέρει για πρώτη φορά άφθονο και ποικίλο υλικό, απαραίτητο για τους ειδικούς, που θα ήθελαν κάποτε να γράψουν την ιστορία των Λαγκαδίων. [...]
Μαρία Κατσίκα-Πισιμίση