Το "Ξημερώνει" αποτελεί ένα ανέκδοτο έργο του Νίκου Καζαντζάκη το οποίο είναι το πρώτο ερωτικό δράμα του που γράφτηκε για θέατρο το 1906 και υποβλήθηκε το 1907 στον Παντελίδειο Δραματικό Αγώνα του Εθνικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Το θεατρικό έργο περιγράφει το ηθικό δίλλημμα και το συναισθηματικό μαρτύριο της κεντρικής ηρωίδας, Λαλώς, η οποία βρίσκεται αντιμέτωπη από τη μία, με την οικογενειακή ισορροπία και τον κοινωνικό καθωσπρεπισμό και από την άλλη, με την προσωπική επιθυμία της. Ο Καζαντζάκης συγγράφει το κείμενο σαφέστατα επηρεασμένος από την εποχή του, ενώ το θέμα του είναι παρόμοιο με την πλοκή του μυθιστορήματος Άννα Καρένινα του Τολστόι.
Η παρούσα έκδοση αποτελεί την πρώτη σχολιασμένη απόδοση του ερωτικού θεατρικού έργου του Νίκου Καζαντζάκη, η επιμέλεια του οποίου βασίστηκε απευθείας στο χειρόγραφο του δράματος, όπως υποβλήθηκε στον Παντελίδειο Δραματικό Αγώνα και τώρα φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος.
Το βιβλίο κυκλοφορεί με επιστημονική εισαγωγή του Γεράσιμου Ζώρα και με εκτενές σημείωμα των επιμελητών της έκδοσης, Νίκου Μαθιουδάκη και Αθανάσιου Καρασίμου. Στο Επίμετρο παρατίθενται ολόκληρα τα δύο σωζόμενα χειρόγραφα του θεατρικού έργου σε έγχρωμη φωτογραφική ανατύπωση, καθώς και πλούσιο πληροφοριακό υλικό.


"Και χθες είδα μιαν εικόνα σ' ένα περιοδικό που με τάραξε φοβερά και μ' έκαμε πολύ, πολύ να σκεφθώ... Ξέρετε τι; [...] Παρίστανε, φαίνεται, το βάθος ενός Θεάτρου. Η αυλαία ήταν κατεβασμένη κι εδιακρινόταν μόνο το κάτω μέρος - βελούδο βαρύ, με βαθειές δίπλες... Μπροστά μερικά σκαλοπάτια σκεπασμένα από ταπί ανοιχτό χρώμα, ανέβαιναν στη σκηνή. Και μέσα από τη σκηνή που δε φαινόντανε έβλεπες κι έτρεχε κι εχύνετο κάτω από την αυλαία κι έβαφε το ταπί, κι ελίμναζεν απάνω στα σκαλοπάτια και χάμαι στο πάτωμα, αίμα, μαμμά, σαν να πηδούσε φουντάνα από καμιά πληγή αόρατη, πίσω από την αυλαία... Και κάτω από την εικόνα ήταν γραμμένο: "Τι να συνέβη άρα γε;""