Στην ιστορικο-θεολογική μελέτη για τον βίο και τα έργα του Αγχιαλίτη Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιερεμία Β' Τρανού (1536-1595) αναλύονται τα βασικά δεδομένα που αφορούν το βιογραφούμενο πρόσωπο, ενώ περιγράφονται και ερμηνεύονται τα σχετικά γεγονότα. Ο στόχος της μελέτης αυτής είναι να προσδιοριστεί ο τρόπος διαμόρφωσης της ιστορικής και της πνευματικής ταυτότητας του Έλληνα πατριάρχη, ο οποίος με σταθερότητα και ευθυκρισία οδήγησε το Ελληνικό Γένος σε μια ανασύνταξη. Αν αναλογιστεί κανείς τις συνθήκες υπό τις οποίες πραγματοποιήθηκε το εγχείρημα αυτό, εφόσον πρόσφατα είχαν προηγηθεί η Άλωση του Βυζαντίου και η επαχθής ισλαμική κατάκτηση της Ελλάδας, θα συνειδητοποιήσει το μέγεθος της προσπάθειας που καταβλήθηκε, ώστε οι Έλληνες να ανανήψουν και να οδηγηθούν σε μια μορφή αναγέννησης.
Εκτός από τα στοιχεία που αφορούν άμεσα τον πατριάρχη Ιερεμία Β' παρέχονται και αρκετές πληροφορίες που συντελούν στον καθορισμό του γενικού ιστορικού πλαισίου. Ο Ιερεμίας Β' κατάφερε να διαπραγματευτεί με τους Γερμανούς λουθηρανούς θεολόγους, κρατώντας μια σαφή απόσταση, με τον πάπα Γρηγόριο ΙΓ', ο οποίος μάταια τον πίεσε να υιοθετήσει την ημερολογιακή μεταρρύθμιση, και με τους Σλάβους, καθώς ίδρυσε το Πατριαρχείο της Ρωσίας. Η συμβολή του πατριάρχη Ιερεμία Β' στην εσωτερική και εξωτερική ανανέωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου μαρτυρείται από πλήθος ενεργειών: ανακαίνιση ναών, εξωραϊσμός του Πατριαρχείου, καταπολέμηση της σιμωνίας, ίδρυση σχολείων, συνεργασία με γνωστούς Έλληνες και ξένους λογίους, βελτίωση των οικονομικών, κ.ά. Ταυτόχρονα είναι δυνατόν να διαπιστωθεί η πιστή προσήλωση του Ιερεμία Β' στη Βυζαντινή και την Πατερική παράδοση. Οι πολλαπλές διαστάσεις που έλαβε αυτή η αναζωογονητική και ανασυγκροτική για τον Ελληνισμό κίνηση, επέτρεψαν μέσα από τον ζόφο της σκλαβιάς να φανεί το αυγινό φως που προμήνυε τη μελλοντική απελευθέρωση.