Oι σταυροφορίες βρίσκονται στο επίκεντρο της Μεσαιωνικής Ιστορίας είτε τις θεωρούμε τη συγκλονιστικότερη και κατ' εξοχήν ρομαντική χριστιανική περιπέτεια είτε την τελευταία από τις βαρβαρικές επιδρομές. Πριν αρχίσουν οι σταυροφορίες, το κέντρο του πολιτισμού μας βρισκόταν στο Βυζάντιο και στις χώρες του Αραβικού Χαλιφάτου. Πριν σβήσουν, η ηγεμονία του πολιτισμού είχε περάσει στη Δυτική Ευρώπη. Από τη μεταβίβαση αυτή γεννήθηκε η νεότερη ιστορία. Για να καταλάβουμε ξεκάθαρα όμως αυτό το ζήτημα, πρέπει να κατανοήσουμε όχι μόνο τις εκάστοτε συνθήκες στη Δυτική Ευρώπη που οδήγησαν στη σταυροφορική παρόρμηση, αλλά -ίσως ακόμη περισσότερο- τις περιστάσεις στην Ανατολή που άνοιξαν το δρόμο στους Σταυροφόρους και ευνόησαν την προέλαση και την αποχώρησή τους. Πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη μας όσα συνέβαιναν από τον Ατλαντικό ως τη Μογγολία. Αν δούμε την ιστορία από την πλευρά μόνο των Φράγκων ή μόνο των Αράβων ή ακόμη μόνο από την πλευρά των κυριότερων θυμάτων τους, των χριστιανών της Ανατολής, η σημασία τους θα μας διαφύγει. Γιατί, όπως συμπεραίνει ο Γίββων, η ιστορία των Σταυροφοριών υπήρξε η ιστορία μιας παγκόσμιας διαμάχης.
Στον δεύτερο τόμο περιγράφεται η κατάσταση των φραγκικών κρατών της Ουτρεμέρ από την ανάρρηση στο θρόνο του Βαλδουίνου Α΄ ως την ανακατάληψη της Ιερουσαλήμ από τον Σαλαδίνο.
"Υπέρτατο καθήκον του ιστορικού είναι να γράφει ιστορία, με άλλα λόγια να επιχειρήσει να αφηγηθεί σε ενιαία και ρέουσα συνέχεια τα μεγαλύτερα γεγονότα και κινήματα που αναστάτωσαν τις ανθρώπινες τύχες."
(Steven Runciman)