[set]

Στον τόμο αυτό, με ποιήματα από το 1943-1956, ο Κοτζιούλας ακολουθεί το δικό του μοναχικό δρόμο. Στην περίοδο αυτή, που προσδιορίζεται από την Εθνική Αντίσταση, τον εμφύλιο και την ήττα της αριστερής παράταξης με τα συνεπακόλουθά της, η ποίηση του Κοτζιούλα γίνεται πιο δυναμική, μαχητική, ρωμαλέα. Είναι η εποχή που ο ποιητής εντάσσεται στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και είναι από τους λίγους διανοούμενους που ακολουθούν τους αντάρτες, αντάρτης κι αυτός με την πένα του. Έχοντας λοιπόν προσωπική συμμετοχή ως ιδρυτής της "Λαϊκής Σκηνής" κι ως σύντροφος των πολεμιστών της αντίστασης ενάντια στους καταχτητές, καταγίνεται να περιγράφει και να υμνήσει τα κατορθώματα, τις περιπέτειες, τα παθήματα, τη δράση, τους χαρακτήρες και το χαμό τους. Καπεταναίοι, όπως ο Βελουχιώτης, αλλά και απλοί μαχητές του αγώνα, με τους στίχους του, υφώνονται σε σύμβολα αγωνιστών αντάξιων των κλεφτών κι αρματολών του '21. Γοητεύεται, θαυμάζει, παρακινεί, υμνεί, δοξάζει, απογοητεύεται, κρίνει, θρηνεί. Η ποίησή του γίνεται πλέον επική. Στα έπη του αυτά διακρίνεται το πάθος και η πίστη του στον αγώνα για εθνική και κοινωνική απελευθέρωση. Κι ο στίχος του, από μελωδικός που ήταν ως τότε, γίνεται στιβαρός, άμεσος, λιτός, δωρικός για να συνταιριαστεί με το περιεχόμενό του.

Τα χρόνια του εμφυλίου και των δεινών που ακολουθούν, ο Κοτζιούλας, ραψωδός της ηττημένης παράταξης, με θλίψη, πίκρα και πόνο, κλαίγοντας για τους συντρόφους που χάθηκαν, χωρίς να παύει να μάχεται και να κρίνει καταστάσεις και πρόσωπα, μέσα απ' το το καταφύγιο που αγαπά, την ποίησή του, επιστρέφει για να βρει τη δύναμη του στις ρίζες του, τη φυγή στη φύση και τη θύμηση της πατρίδας του, με ποίηση λυρική και συνάμα δυναμικά ανανεωτική. Οι τελευταίες δοξαριές αυτού του ευαίσθητου και πάμπτωχου λαϊκού λαλητή με τη λόγια Παιδεία είναι τραγούδια χαράς κι ελπίδας, που ενέπνευσαν ο γάμος του κι ο ερχομός του γιου του.