Η Φιλοκαλία είναι μία συλλογή ασκητικών κειμένων, τα οποία χρονολογούνται από τον τέταρτο έως τον δέκατο πέμπτο αιώνα. Αποτελεί όμως και έργο τεράστιας σημασίας για τον νεώτερο ελληνισμό.

Ο άνθρωπος της εποχής μας αντιδρά στον απομαγεμένο κόσμο του ζητώντας χαμένες αλήθειες σε σωτηριολογικές εκδοχές του αστερισμού, της ψυχαναλύσεως, του εσωτερισμού, είτε προσπαθεί να δροσίσει την στέγνια της ψυχής του με τη σκέψη μεγάλων μυστικών από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα.

Επομένως δεν είναι παράξενο η νηπτική θεωρία και η νοερά προσευχή των ασκητικών Πατέρων να γοητεύει και να στηρίζει τον σημερινό άνθρωπο των επιδόσεων, εφόσον θεωρεί πως αυτή η παράδοση του προσφέρει αυτογνωσία και πληρότητα.

Για να μας κατανοήσουμε πρέπει να μας γνωρίσουμε και χωρίς την παράδοση που εμψυχώνουν αυτά τα κείμενα μένουμε εν πολλοίς σ' εμάς του ίδιους άγνωστοι. Για να βρούμε κάποτε ένα σταθερό βηματισμό θα πρέπει να ειρηνεύσουμε μέσα μας και για να ειρηνεύσουμε μέσα μας χρειάζεται να κοιταχθούμε με άλλο μάτι - να πάψουμε να μας σκεπτόμαστε στη λογική της τυπικής ταυτότητας.

Με τα κείμενα των ερημιτών, μας παραδίδονται παμπάλαιες περιγραφές της ψυχοσωματικής υπόστασης του ανθρώπου, αρχέγονες, εμπειρικές σκιαγραφήσεις του ψυχικού μας τοπίου.

Διαβάζοντας τη Φιλοκαλία ανοίγει ο δρόμος για να κατανοήσουμε δυσνόητα χαρακτηριστικά του συλλογικού μας προσώπου μαζί με καθοριστικές ιδέες για τις αξίες μας. Η σπουδή της είναι απαραίτητη κατ' εξοχήν για όποιον ενδιαφέρεται να ορίσει τα πλαίσια μιας προσέγγισης της νεοελληνικής ιδεολογίας και πνευματικότητας.