Η θεολογία της απελευθέρωσης γεννιέται στα μέσα της δεκαετίας του 1960 στη Λατινική Αμερική. Αντλεί την έμπνευσή της από τη Βίβλο, ιδίως από το βιβλίο της Εξόδου και την ιδέα ενός Θεού απελευθερωτή, καθώς και από το κήρυγμα των Προφητών, συνομιλεί με τα μεγάλα έργα της ευρωπαϊκής θεολογίας, αλλά ριζώνει πρωτίστως στη φτώχεια και τα βάσανα των λαών της Λατινικής Αμερικής. Η θεολογία της απελευθέρωσης δεν αποτελεί απλή θεωρητική έκφραση ενός ριζοσπαστικού κοινωνικού κινήματος ούτε μια εύκολη πολιτικοποίηση της πίστης, αλλά συνολικό αναπροσανατολισμό του θεολογικού λόγου προς τα κρίσιμα προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας και κριτικό στοχασμό περί της πράξης, υπό το φως του Λόγου του Θεού. Στο κέντρο του θεολογικού αυτού εγχειρήματος βρίσκεται η χριστολογία (ποιός είναι ο Χριστός για τους φτωχούς της Λατινικής Αμερικής), η εκκλησιολογία (αναζήτηση νέων μορφών εκκλησιαστικής ζωής) και η εσχατολογία (με τρόπο που να μην οδηγεί στην απόσυρση από την ιστορία, αλλά στη στράτευση σε μία έμπρακτη αλληλεγγύη). Η θεολογία της απελευθέρωσης ανέδειξε σπουδαίους θεολόγους (Gustavo Gutierrez, Leonardo Boff, Jon Sobrino, Juan Luis Segundo), ενέπνευσε μεγάλες συζητήσεις και προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Congregatio pro Doctrina Fidei της Καθολικής Εκκλησίας.

Η "Θεολογία της απελευθέρωσης" του Περουβιανού ιερέα και θεολόγου Γκουστάβο Γκουτιέρρες εκδίδεται για πρώτη φορά το 1971 και αποτελεί την καλύτερη συμπύκνωση αυτού του σημαντικού θεολογικού ρεύματος του 20ού αιώνα. Το κίνημα της θεολογίας της απελευθέρωσης ηττήθηκε, όλα όμως τα ερωτήματα και τα αιτήματα που έθεσε παραμένουν ανοιχτά και περιμένουν τη δική μας απάντηση.