Η Επανάσταση στην Ισπανία είχε συνείδηση του εαυτού της. Αυτό σημαίνει ότι γνώριζε ότι θα έχει να διαβεί τον δύσκολο δρόμο, αυτόν που παίρνει όποιος θέλει να μιλήσει για τον άνθρωπο και έχει οδηγό τον ίδιο τον άνθρωπο. Η Επανάσταση ήθελε να καλυτερέψει τις ζωές των ανθρώπων, με κριτήριο όμως τους ίδιους τους ανθρώπους και τι μπορούν να κάνουν αυτοί για τους εαυτούς τους, και αυτό την κάνει εντελώς ιδιαίτερη. Στην Ισπανία δεν υπήρξε θεός να ορίσει τη ζωή των ανθρώπων, οι δούλοι του μοναχά που βρέθηκαν στην αντίπερα όχθη της σύγκρουσης. Στην Ισπανία δεν υπήρξαν ούτε οι μεγάλες ιστορικές νομοτέλειες να βάλουν τη ζωή στο σωστό κανάλι, οι οπαδοί τους μοναχά, που βρέθηκαν επίσης έμμεσα στην αντίπερα όχθη.

Η Ισπανική Επανάσταση, πυροδοτημένη από την ανάγκη, έγινε από φτωχούς ανθρώπους, χωρίς την καθοδήγηση από τους διανοούμενους και τη "δεσποτεία" των επαγγελματικών στελεχών. Στηρίχτηκε ολόψυχα από τους ανδαλουσιανούς "χιλιαστές" αγρότες της "Ιδέας" που αγαπούσαν τη γη όχι όμως τα σύρματα που την χωρίζουν, και τους μπαρουτοκαπνισμένους καταλανούς αναρχικούς εργάτες που ξέρανε ότι το να πάρουν τα εργοστάσια στα χέρια τους, είναι αναγκαία προϋπόθεση για μια καλύτερη και πιο λεύτερη ζωή, όμως ήξεραν ήδη, ότι ποτέ δεν θα είναι πραγματικά ελεύθεροι εάν δεν προσπαθήσουν να λύσουν όλα τα προβλήματα που γεννούν οι σχέσεις εξουσίας μέσα στην κοινωνία. Με αυτό το δυναμικό η Ισπανική Επανάσταση δεν θα μπορούσε ποτέ να υπάρξει απλά και μόνο για να ερμηνεύσει ή να εφαρμόσει ένα κλειστό ιδεολογικό σχήμα. Δεν θα μπορούσε επίσης να είναι απλά "φιλελεύθερη" σε έναν κόσμο που θρέφει την ανισότητα, γι’ αυτό ήταν ελευθεριακή. Αυτή τη θρυμματισμένη εικόνα, μιας ανολοκλήρωτης ελευθερίας μας φέρνει ο Abel Paz, μέσα από το "ταξίδι στο παρελθόν", μέσα από την αναμόχλευση των αναμνήσεων μιας ζωής, που βιώθηκε πάνω στις αξίες και τις λέξεις που δίνουν πνοή σε αυτό το βιβλίο. Αυτή την ανάμνηση της ζωντανής εμπειρίας έρχεται να απιθώσει στα χέρια των αναγκών του παρόντος το υπέροχο βιβλίο του Paz. Είναι ότι πολυτιμότερο έχει να δώσει το παλιό κίνημα στο καινούργιο, είναι η ψυχή, ο λογισμός και το όνειρο, που μπορεί να ξαναζωντανέψει, ειδικά σε αυτές τις αποτρόπαιες συνθήκες του καλλιεργούμενου μίσους για τον άνθρωπο, την απαραίτητη φαντασία με την οποία θα διαδηλώσουμε την ελπίδα, ότι μπορεί να δικαιωθεί το παρελθόν μόνο σε ένα μελλοντικό βασίλειο ελευθερίας.