Στο πλαίσιο πολυετούς έρευνάς μας στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης (Ι.Α.Κ.) στα Χανιά, η οποία αφορούσε την εκπαίδευση στην Κρήτη την περίοδο της Αυτονομίας της (1898-1913), αλλά και λίγο πριν από αυτή (περίοδο Ημιαυτονομίας), συγκεντρώσαμε και μελετήσαμε ανέκδοτο αρχειακό υλικό, τμήμα του οποίου είχαμε αρχικά παρουσιάσει και σχολιάσει στην πρώτη έκδοση του έργου με τίτλο: Η Παιδεία στην Κρητική Πολιτεία (1898-1913). Τώρα, μετά από κάποια χρόνια, σε αυτήν εδώ την τρίτομη πλέον έκδοση επιλέξαμε και παρουσιάζουμε περισσότερο αρχειακό υλικό στο corpus τεκμηρίων της σειράς αυτής, πιστεύοντας ότι ο χρόνος που διέρρευσε έδειξε ακόμα περισσότερο πως εξακολουθεί στην βιβλιογραφία να υφίσταται η ανάγκη παρουσίασης και μελέτης ενός τέτοιου υλικού. Ειδικότερα, παρουσιάζουμε τα σημαντικότερα, κατά την κρίση μας, τεκμήρια που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην οργάνωση του νομοθετικού/ θεσμικού πλαισίου της εκπαίδευσης στην Κρήτη, συνδυάζοντας επίσημα κείμενα και με άλλες πηγές. Συγκεκριμένα εξετάσαμε: το Αρχείο της Ανωτέρας Διευθύνσεως Παιδείας και Θρησκευμάτων της Κρητικής Πολιτείας, το Αρχείο Αντωνίου Γιάνναρη, την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, τα Στενογραφημένα Πρακτικά των Συνεδριάσεων της Βουλής των Κρητών και του Ηγεμονικού Συμβουλίου, εφημερίδες και εκπαιδευτικά περιοδικά της εποχής, επιστολές και προσωπικά έγγραφα (συμπεριλαμβανομένων σε αυτά και των Φακέλων από το οικογενειακό αρχείο του υποπρόξενου της Ρωσίας στο Ρέθυμνο), υπομνήματα και εκθέσεις, κανονισμούς, εκπαιδευτικούς και στατιστικούς πίνακες που συντάχθηκαν από ιθύνοντες της εποχής, μελέτες και έρευνες διανοούμενων της εποχής, απομνημονεύματα, σχολικά βιβλία, μαθητικά τετράδια και γενικά έργα δημοσιολογικού και εκπαιδευτικού ενδιαφέροντος. Η Κρητική Πολιτεία, σε όλη τη διάρκεια της μεταβατικής (υπό αναίρεση) πορείας της μέχρι την ένωσή της με την ελεύθερη Ελλάδα, έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την εκπαίδευση των πολιτών της (χριστιανών και μουσουλμάνων). Από το 1899 έως το 1913 δημοσιεύει στην Επίσημη Εφημερίδα της ποικίλα εκπαιδευτικά Διατάγματα και εκπονεί σημαντικούς εκπαιδευτικούς Οργανισμούς. Τα ανθολογημένα κείμενα και οι πηγές μας αναφέρονται σε αυτήν την περίοδο, ωστόσο αρκετά από αυτά ξεκινούν (δεν θα μπορούσε να γίνει και αλλιώς) από την προηγούμενη περίοδο (1879-1897), ώστε ο/ η αναγνώστης/ -τρια να έχει μια σφαιρικότερη και εις βάθος χρόνου προοπτική και εκτίμηση των εκπαιδευτικών επεισοδίων στην Κρήτη.