"Ο θείος Βάνιας", που ο Τσέχωφ τον χαρακτηρίζει "σκηνές από τη ζωή στο χωριό σε τέσσερις πράξεις", θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας δραματολογίας.
Η υπόθεση εκτυλίσσεται στο κτήμα του Σερεμπριακώφ, στη ρωσική επαρχία, όπου ο συνταξιούχος καθηγητής αποφασίζει να περάσει το τέλος της ζωής του μαζί με τους συγγενείς της πρώην συζύγου του: τον θείο Βάνια που βασανίζεται από το αίσθημα μιας χαραμισμένης ζωής και ενός ανεκπλήρωτου έρωτα για την πολύ νεότερη σύζυγο του καθηγητή, την Γιελένα, την κόρη του Σόνια, μια στερημένη εργατική κοπέλα που αγαπά κρυφά τον γοητευτικό και παρηκμασμένο γιατρό Αστρώβ και την ψευτοδιανοούμενη πεθερά του Μαρία Βασίλιεβνα. Η πλήξη και τα αδιέξοδα μιας κοινωνίας σε παρακμή οδηγούν το δράμα της συμβίωσης όλων αυτών των ανθρώπων στην κορύφωσή του και τη θλιβερή του λύση, που αποκαθιστά τις ισορροπίες αλλά δεν οδηγεί στην ανθρώπινη ευτυχία.
Ο Τσέχωφ σκιαγραφεί με επιδεξιότητα τις μεγάλες κοινωνικές αλλαγές που κυοφορούνται και οραματίζεται ένα μέλλον πιο κοντά στις ανθρώπινες αξίες.