Ο Κονδυλάκης ανήκει στη γενιά των πρώτων πεζογράφων που καλλιέργησαν το ηθογραφικό μυθιστόρημα μαζί με τον Παπαδιαμάντη και τον Καρκαβίτσα.

"Ο Πατούχας" θα αποτελέσει ένα έργο σταθμό της νεότερης πεζογραφίας μας. Η αφήγηση της ζωής στο χωριό και η ψυχογράφηση του Πατούχα γοητεύσανε τους αναγνώστες της εποχής του όπως και σήμερα εξακολουθούν να συγκινούν. Είναι ένα έργο αριστουργηματικό. Μέσα σε αυτό ο Κονδυλάκης έκλεισε όλη τη λαϊκή παράδοση της Κρήτης, τις παροιμίες, τα κρητικά λαϊκά πειράγματα, την κρητική λεβεντιά.

Κεντρικός ήρωας της ιστορίας είναι ένας παράξενος έφηβος πρωτόγονος και γεμάτος αυθορμητισμό που ρίχνεται ξαφνικά μέσα στη μικρή κοινωνία του χωριού. Έτσι αρχίζει για τον μικρό βοσκό το δράμα της προσαρμογής. Ο έρωτας αποτελεί τη βασικότερη κινητήρια δύναμη για την ένταξή του στην κοινωνία. Ο γάμος όμως αργεί γιατί προσπαθεί ο πατέρας του να τον δαμάσει πρώτα. Αυτός όμως επαναστατεί και αρχίζει τις κουζουλάδες. Έπειτα από πολλές τρέλες και φοβερά επεισόδια τα οποία ο συγγραφέας παρουσιάζει με περίσσια χάρη και ζωντάνια κατορθώνει να ημερώσει. Αυτό που θαυμάζει κανείς είναι το δροσερό ύφος του συγγραφέα και την ικανότητά του να ψυχογραφεί τα πρόσωπα στα οποία αντικατοπτρίζεται η ιδιόμορφη κρητική λεβεντιά.