Η πλοκή του μυθιστορήματος "Ο εθελοντής" εκτυλίσσεται την ταραχώδη περίοδο 1912- 1940. Ο ήρωας -ένας 17χρονος νέος, ο Βασίλης Σηφάκης- φεύγει για πρώτη φορά από την Κρήτη, όταν κατατάσσεται σ' ένα από τα εθελοντικά σώματα που δρουν στη δυτική Μακεδονία και στην Ήπειρο. Στη συνέχεια ο ήρωας συμμετέχει ανελλιπώς στους αγώνες και στις πολιτικές περιπέτειες του έθνους είτε ως εθελοντής είτε, ως μόνιμος αξιωματικός.
Παράλληλα, χάρη στις εμπειρίες που αποκομίζει από τη ζωή του στα αστικά κέντρα του ελληνισμού (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη), διαμορφώνεται σταδιακά η εθνική, η πολιτική και κοινωνική του συνείδηση. Από παθητικός δέκτης, προορισμένος να ζει στο περιθώριο της ιστορίας, μεταβάλλεται σε ενεργό πολίτη, η απόλυτη προσήλωσή του όμως στη βενιζελική παράταξη θα έχει συνεχή αναταραχή, που παραπαίει ανάμεσα στην υλοποίηση των εθνικών της οραμάτων, στο Διχασμό και στη Μικρασιατική Καταστροφή. Ο Βασίλης Σηφάκης ωστόσο δεν είναι μονόπλευρος χαρακτήρας. Παρασυρμένος στη δίνη του πολέμου, θα δοκιμάσει, επίσης, μοναδικές ερωτικές εμπειρίες, που θα τον σφραγίσουν ανεξίτηλα.

"Μυθιστόρημα διαμόρφωσης", πολεμικό και, πρωτίστως, ιστορικό-πολιτικό μυθιστόρημα, "Ο εθελοντής" μας μεταφέρει σ' ένα παρελθόν που προβάλλει ολοζώντανο μπροστά μας, αλλά ταυτόχρονα περιγράφεται με απολύτως κριτικό τρόπο. Ακριβώς γι' αυτό αποτελεί ένα καίριο σχόλιο για το δικό μας αντιφατικό παρόν. Το κείμενο του Γιώργη Μανουσάκη αποπνέει συγχρόνως ένα ξεχωριστό ήθος, που οφείλεται σε συνειδητές επιλογές: στη λιτή και άκρως δραστική γλώσσα, στη στέρεη αφηγηματική τεχνική, στην απόσυρση, τέλος, του συγγραφέα και στην επακόλουθη προβολή στο προσκήνιο των χαρακτήρων, που, μακριά από ψυχολογικές αναλύσεις, σκιαγραφούνται κυρίως μέσα από τα λόγια και τα έργα τους.