Οι διεθνείς οικονομικές και νομοθετικές εξελίξεις στον τομέα της ναυτιλίας, στο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από την τρίτη έκδοση, έκαναν αναγκαία την παρούσα τέταρτη έκδοση, που εμφανίζεται σε δύο τόμους, σημαντικά επαυξημένη και ανανεωμένη.

Η ναυτιλιακή πολιτική που υιοθέτησε η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλε βασικές αλλαγές και στη ναυτιλιακή πολιτική των κρατών-μελών, συνεπώς και της Ελλάδας. Οι αλλαγές αυτές κατέστησαν αναγκαία την προσαρμογή των αντίστοιχων εθνικών νομοθεσιών σε καίριους τομείς του ναυτικού δικαίου, οι οποίοι έτσι απέβαλαν, σε σημαντικό βαθμό, τα εθνικά τους χαρακτηριστικά. Πρόκειται, ιδίως, για την αναγνώριση πλοίου ως ελληνικού, για την πρόσληψη ναυτικών σε ελληνικά πλοία, για την άσκηση ορισμένων ναυτιλιακών δραστηριοτήτων – ιδίως της ακτοπλοΐας – και άλλα πολλά.

Δύο μείζονες μεταβολές, που συνέβησαν στις αρχές της δεκαετίας του 1990, πρέπει να μνημονευθούν ιδιαιτέρως. Είναι η κύρωση της Διεθνούς Συμβάσεως του Λονδίνου του 1976 για τον περιορισμό της ευθύνης για ναυτικές απαιτήσεις (ν. 1923/1991) και η κύρωση της Διεθνούς Συμβάσεως των Βρυξελλών του 1924 για την ενοποίηση ορισμένων νομικών κανόνων σχετικά με τις φορτωτικές, καθώς και των δύο τροποποιητικών αυτής Πρωτοκόλλων του 1968 και 1979 (ν. 2107/1992).

Ευνόητο είναι ότι η δεκαετία που διέρρευσε από την κύρωση των δύο αυτών Διεθνών Συμβάσεων ήταν πλέον ή επαρκής για να ωριμάσει η εξαρχής συγγραφή του νέου δικαίου που διέπει τον περιορισμό της ευθύνης στο ναυτικό δίκαιο και τη σύμβαση της θαλάσσιας μεταφοράς πραγμάτων.

Κατά την άποψη που επικράτησε στο δίκαιό μας, η πρώτη από τις ανωτέρω δύο Διεθνείς Συμβάσεις καταλαμβάνει και τις εθνικές σχέσεις στα θέματα του περιορισμού της ευθύνης – αυτές που δεν έχουν κανένα στοιχείο αλλοδαπότητας. Έτσι, ένα ολόκληρο τμήμα του Κώδικα Ιδιωτικού Ναυτικού Δικαίου (άρθρα 85-104 του πέμπτου τίτλου “περί ευθύνης του πλοιοκτήτου”) παραμερίζεται σχεδόν καθ’ ολοκληρίαν από τις εκ διαμέτρου αντίθετες ρυθμίσεις της ενλόγω Συμβάσεως. Το γεγονός αυτό, επέβαλε την αντικατάσταση της σχετικής ύλης του βιβλίου με ανάλυση του νέου δικαίου – μια ανάλυση που δεν έχει ως τώρα επιχειρηθεί σε εγχειρίδιο ναυτικού δικαίου.

Η κύρωση, επίσης, της Διεθνούς Συμβάσεως των Βρυξελλών του 1924 με τα δύο τροποποιητικά της Πρωτόκολλα, των οποίων τις ρυθμίσεις ο κυρωτικός ν. 2107/1992 θέλησε να επεκτείνει και στις εσωτερικές θαλάσσιες μεταφορές πραγμάτων, επέβαλε την ανασκευή του δικαίου της ναυλώσεως που περιέχεται στον έκτο τίτλο του Κώδικα Ιδιωτικού Ναυτικού Δικαίου (άρθρα 107-173). Το δίκαιο αυτό του Κώδικα, ως γνωστόν, απέδιδε στην ουσία τις ρυθμίσεις της ως άνω Διεθνούς Συμβάσεως των Βρυξελλών, όπως είχε πριν από τις τροποποιήσεις της με τα δύο Πρωτόκολλα, ρύθμιζε δε από κοινού τις συμβάσεις ναυλώσεως και θαλάσσιας μεταφοράς πραγμάτων. Ο κυρωτικός ν. 2107/1992, χωρίς να καταργήσει ρητώς το δίκαιο του Κώδικα για τη ναύλωση, απέσπασε από αυτό τη σύμβαση θαλάσιας μεταφοράς και την υπήγαγε στις ρυθμίσεις των ενλόγω διεθνών κειμένων. Με τον τρόπο αυτόν, η εφαρμογή των διατάξεων του Κώδικα περιορίζεται στη σύμβαση ναυλώσεως, η οποία βρίσκεται σήμερα να διαθέτει λεπτομερή νομοθετική ρύθμιση, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σχεδόν διεθνώς. Για τον λόγο αυτόν, οι αναλύσεις που περιέχονται στον δεύτερο τόμο του ανά χείρας βιβλίου, αναφέρονται τώρα μόνο στην εν στενή εννοία ναύλωση. Αυτονόητο είναι, όμως, ότι και οι αναλύσεις αυτές είναι τώρα επαρκώς ανανεωμένες, ενόψει και της σύγχρονης διεθνούς πρακτικής.

Η επεξεργασία του δικαίου της θαλάσσιας μεταφοράς πραγμάτων με βάση τη Διεθνή Σύμβαση των Βρυξελλών του 1924 και τα τροποποιητικά αυτής Πρωτόκολλα πρόκειται, όπως έχουμε προγραμματίσει, να περιληφθεί στον δεύτερο τόμο. Θα αποτελέσει δε μαζί με το τμήμα που αφορά τη ναύλωση, το τέταρτο μέρος του όλου έργου, στο τέλος του οποίου θα παρατεθούν πίνακες βιβλιογραφίας και λημμάτων.