Το μυθιστόρημα καλλιεργείται συστηματικά για πρώτη φορά στην ελληνιστική περίοδο. Βασικό θέμα του τότε μυθιστορήματος είναι οι περιπέτειες δύο ερωτευμένων νέων που φτάνουν στο γάμο, αφού ξεπεράσουν όλα τα εμπόδια (τις περιπλανήσεις, τις αιχμαλωσίες, τις ληστείες, τα ναυάγια).
Τα κυριότερα μυθιστορήματα της ελληνιστικής περιόδου είναι: "Τα Αιθιοπικά" του Ηλιοδώρου, "Τα κατά Λευκίππην και Κλειτοφώντα", του Αχιλλέα Τάτιου και "Τα κατά Δάφνιν και Χλόην" ή "Ποιμενικά" του Λόγγου.
Το μυθιστόρημα "Δάφνις και Χλόη" ή "Ποιμενικά" του Λόγγου (2^ος αι. μ.Χ.) έχει ως θέμα του τις περιπέτειες του ομώνυμου νεαρού ζευγαριού. Ο Δάφνης και η Χλόη, δυο νέοι που ζουν ποιμενική ζωή, συμπαθούν μυστικά ο ένας τον άλλο. Οι ερωτικές τους περιπέτειες εκτυλίσσονται απ' την άνοιξη του ενός χρόνου μέχρι το φθινόπωρο του άλλου χρόνου.
Το μυθιστόρημα αυτό του Λόγγου χωρίζεται σε τέσσερα βιβλία και εκτυλίσσεται σ' ένα βουκολικό περιβάλλον.
Στους ανθρώπους αρέσει να ξεκουράζονται διαβάζοντας ένα "ελαφρό" μυθιστόρημα. Γι' αυτό, το μυθιστόρημα "Δάφνις και Χλόη", που οικοδομείται πάνω στην αντίθεση ανάμεσα στον κόσμο του αγρού και της πόλης, γνωρίζει μεγάλη δημοσιότητα.
Ο Αχιλλέας Τάτιος (205 αι. μ.Χ.) είναι ένας απ' τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους του αρχαίου ελληνικού μυθιστορήματος. Στο έργο του "Τα κατά Λεκίππην και Κλειτοφώντα" αφηγείται τον παθητικό έρωτα της Λευκίππης και του Κλειτοφώντα. Όπως συμβαίνει συχνά στα μυθιστορήματα αυτά, η Λευκίππη και ο Κλειτοφώντας συναντώνται τυχαία, δοκιμάζουν αμοιβαίο έρωτα, περνούν περιπέτειες και χωρισμούς. Τελικά ενώνονται σε ένα αδιατάρακτο γάμο. Εκτός απ' τον Αλεξανδρινό Αχιλλέα Τάτιο, άλλοι αρχαίοι ερωτικοί συγγραφείς ήταν ο Χαρίτων ο Αφροδισιεύς (1ος αι. μ.Χ.) που έγραψε το μυθιστόρημα: "Τα περί Χαιρέαν και Καλλιρρόην" και ο Ηλιόδωρος ο Εμεσηνός που έγραψε τα "Αιθιοπικά".
Στα νεότερα χρόνια το μυθιστόρημα αυτό επαινείται ιδιαίτερα από τον Γκαίτε, εκδίδεται και μεταφράζεται από πολλούς Ευρωπαίους μελετητές και ο ελληνικός κινηματογράφος το χρησιμοποιεί ως θέμα στα πρώτα του βήματα.