Μέσα από ποιες διαδικασίες συγκροτήθηκε το ελληνικό κράτος αλλά και ποιες κεντρικές πολιτικές εξελίξεις, δυνάµεις και θεσµούς ανέδειξε κατά τον δέκατο ένατο αιώνα; Αυτό είναι το βασικό ερώτηµα του παρόντος τόµου, ο οποίος περιλαµβάνει πέντε δοκίµια γραµµένα από ειδικούς επιστήµονες. Εξετάζονται οι διαδικασίες δηµιουργίας των εθνικών κρατών κατά την προϊούσα κρίση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας. Διερευνάται γιατί έγινε και γιατί πέτυχε η Ελληνική Επανάσταση του 1821. Αναλύονται οι πολιτικές εξελίξεις της πρώτης περιόδου του ελληνικού κράτους µε ιδιαίτερη έµφαση στις σχέσεις εξουσίας, στην ανάπτυξη των θεσµών, στις πολιτικές της βασιλείας. Μελετάται το Ανατολικό Ζήτηµα, ο ελληνικός αλυτρωτισµός, οι επιπτώσεις της δηµιουργίας των άλλων βαλκανικών κρατών στην πραγµάτωση των ελληνικών εθνικών στόχων. Οι σχέσεις της "Δύσης" µε την "Ανατολή", η διάσταση ανάµεσα στην "παράδοση" και τη "νεωτερικότητα", οι αντιθέσεις ανάµεσα στο "έθνος" και την "αυτοκρατορία", οι παραδοχές περί της "οµαλότητας" του ελληνικού πολιτικού και κοινωνικού βίου κατά τον 19ο αιώνα αποτελούν αντικείµενο κριτικής προσέγγισης και επαναξιολόγησης. Το πρόβληµα της θεµελίωσης του ελληνικού κράτους εξετάζεται ενδελεχώς ενώ παράλληλα αποτιµάται κριτικά η συναφής µε το θέµα ιστοριογραφία.

Περιέχονται τα κείμενα:
- Βαγγέλης Κεχριώτης: "Ρέκβιεμ για την Οθωμανική Αυτοκρατορία".
- Χρήστος Λούκος: "Η Επανάσταση του 1821".
- Χρήστος Λυριντζής: "Κράτος, εξουσία, πολιτική (1830-1880)".
- Νίκη Μαρωνίτη: "Βασιλευόμενη δημοκρατία: λόγοι και πρακτικές (1864-1910)".
- Κατερίνα Γαρδίκα: "Η Ελλάδα και το Ανατολικό Ζήτημα (1821-1923)".