Τα κείμενα που συναπαρτίζουν αυτό το βιβλίο αποτυπώνουν με ακρίβεια την επιστημονική στρατηγική την οποία ακολούθησε το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών για να ανακτήσει τη γνώση της ελληνικής παρουσίας στη Μικρά Ασία και να την ενσωματώσει στην ιστορική συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας: μαρτυρίες, πηγές, επιστημονικός λόγος. Με αυτά τα μέσα η Μέλπω Μερλιέ, οι συνεργάτες και οι συνεχιστές της δημιούργησαν με υπομονή, επιμονή και αγάπη το ανεκτίμητο κεφάλαιο γνώσεων, πληροφοριών και τρόπων κριτικής κατανόησης που συνιστά την προσφορά του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών στην επιστημονική ζωή, τον πολιτισμό και την αυτοσυνειδησία της σύγχρονης Ελλάδας. Ο παρών τόμος εικονογραφεί τη μέθοδο εργασίας του ΚΜΣ εστιάζοντας την ιστορική ανάλυση σε μια καθοριστική και τραγική καμπή της συλλογικής πορείας του ελληνισμού στις μικρασιατικές του κοιτίδες, τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η δραματική τριετία 1919-1922, που κατέληξε πραγματικά σαν αρχαία τραγωδία "δι' ελέου και φόβου" με τη φοβερή συμφορά της καταστροφής της Σμύρνης τον Σεπτέμβριο του 1922 και τη μαζική και ως επί το πλείστον βίαιη έξοδο του ελληνισμού από τις μικρασιατικές του πατρίδες ξετυλίγεται στις σελίδες που ακολουθούν με την παράθεση πρωτογενών μαρτυριών, πηγών και επιστημονικών αναλύσεων σταχυολογημένων από τις εκδόσεις του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών. Έτσι καθίσταται δυνατή η πρόσβαση στη γνώση των πραγμάτων και η βίωση της τραγικότητας αλλά και των αντινομιών των ιστορικών στιγμών με την αμεσότητα που προσφέρει η μαρτυρία, με επίγνωση του ιστορικού βάθους των γεγονότων που προσφέρουν οι πηγές, με την εγκυρότητα που διασφαλίζει η αυστηρή επιστημονική ανάλυση. [...]

(από τον πρόλογο του Πασχάλη Κιτρομηλίδη)


Περιέχονται τα κείμενα:

- Χάρτης της Μικράς Ασίας με τα αρχαία ονόματα των επαρχιών
- Χρονολόγιο Μικρασιατικής Καταστροφής
- Μαρτυρία Μανώλη Χατζησάββα: "Όλα τ' αφήσαμε και φύγαμε"
- 1920-1922: Η ελληνοτουρκική σύγκρουση
- Μαρτυρία Αριστείδη Χιωτόπουλου: "Τι γλεντάτε; Έσπασε το μέτωπο"
- Η έξοδος της κεντρικής και νότιας Μικρασίας
- Ο Εφέσου Χρυσόστομος γiα την καταστροφή της Σμύρνης
- Μαρτυρία Παναγιώτη Μπιμπέλα: "Ο τουρκικός στρατός μπαίνει στο Αϊβαλί"
- Προσωπικές αναμνήσεις
- Από τη Μάκρη της Μικρασίας στη Νέα Μάκρη της Αττικής
- Μαρτυρία Ευρυπίδη Λαφαζάνη: "Οι Τούρκοι που ήταν φίλοι μας γίναν εχθροί μας"
- Το βιβλίον της ζωής μου
- Μαρτυρία Δημήτρη Καμπούρη: "Περιμένουν τηλεγράφημα για να φύγουν"
- Το ανεπανάληπτο επίτευγμα
- Μαρτυρία Ουρανίας Αραδούλη: "Τα βάσανα τα δικά μου άσωστα και ατέλειωτα"
- Μαρτυρία Βασιλείας Λαμπρούκου: "Τρέξτε... κρυφτείτε!"
- Η κοινωνική ένταξη των αστών προσφύγων στην Πόλη
- Μαρτυρία Αντωνίας Χατζηστεφάνου: "Μέσα στα στήθη μου έκρυψα μια εικόνα του σπιτιού"
- "Παραμύθια του Λιβισίου και της Μάκρης"
- Μαρτυρία Μηνά Μπουνάτσα: "Μέσα σε τέσσερις ώρες εγκαταλείψτε το χωριό σας"
- Αναμνήσεις από το μέτωπο
- Μαρτυρίες: Μιχαήλ Κτενάς, Θεόδωρος Σαρίδης, Μιχάλης Νικολαΐδης, Αναστάσιος Ανδρεάδής, Γεώργιος Ατέσογλου: "Η έξοδος"
- Στα ελληνόφωνα χωριά της περιφέρειας Νίγδης
- Η Σινασός
- Πηγές των κειμένων και των μαρτυριών