Η πολεμική περίοδος από το 1912 έως το 1922 και τη Μικρασιατική Καταστροφή σφράγισε τόσο με τη διάρκεια όσο και με τις επιπτώσεις της τις αρχές του ελληνικού 20ού αιώνα. Άλλοι ήταν, εντούτοις, οι Έλληνες οι οποίοι δρομολόγησαν τη δεκαετή αυτή διαδρομή και άλλοι εκείνοι που, έπειτα από περίλαμπρες νίκες και ήττες οδυνηρές, βίωσαν το τραγικό της τέλος. Όταν όμως η μνήμη ανασυνθέτει τα δραματικά αλλά και καθαρτήρια γεγονότα σαν εξελικτικούς σταθμούς, η ιστορική πορεία προβάλλει όλο το γοητευτικό και καθηλωτικό ενδιαφέρον της.

Κοινός στόχος του Δήμου Θεσσαλονίκης, του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών "Ελευθέριος Βενιζέλος" και του Μουσείου Μπενάκη είναι η διάσωση της ιστορικής μνήμης με τον σεβασμό, τη φροντίδα και την ανάδειξη που αρμόζουν στις μαρτυρίες της. Γι' αυτό και αποφάσισαν, άλλωστε, από κοινού να διοργανώσουν την ομότιτλη έκθεση, να εκδώσουν με την ευγενική υποστήριξη της εφημερίδας "Τα Νέα" τον συνοδευτικό της κατάλογο και να υπενθυμίσουν το τι οφείλει η διαμόρφωση της πραγματικότητας του ελληνικού 20ού αιώνα στους Βαλκανικούς Πολέμους. Να προβάλουν δηλαδή το εύρος της πατριωτικής προσπάθειας και την αγωνία των Ελλήνων εκείνης της εποχής, με την εξιστόρηση των πολεμικών επεισοδίων, μεταξύ των οποίων πρωτεύουσα θέση κατέχει η ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στον εθνικό κορμό. Η αποτίμηση των, έστω και νικηφόρων, πολεμικών γεγονότων οδηγεί αναπόφευκτα σε άλλου είδους σκέψεις, όχι μόνο για την εδαφική εξέλιξη του τόπου μας αλλά και για τον ψυχισμό των ανθρώπων που την πραγματοποίησαν. Για το πώς οι Έλληνες ενώνονται, διχάζονται και ξαναενώνονται πολιτικά, πάντοτε έπειτα από κάποια ισχυρή πολεμική σύγκρουση ή από μια μεγάλη πολιτική ανατροπή. Ας θεωρηθεί, συνεπώς, η εκθεσιακή συνεργασία των τριών οργανισμών ως αντίδωρο στους μακρινούς αλλά και στους κοντινούς μας προγόνους, σε όσους αγωνίστηκαν με ακλόνητο θάρρος και απέραντή αντοχή, υπερασπίζοντας ηθικούς κώδικες άλλων εποχών.

Άγγελος Δεληβοριάς, διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, Νίκος Παπαδάκης, γενικός διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών "Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος", Γιάννης Μπουτάρης, δήμαρχος Θεσσαλονίκης

Περιέχονται τα κείμενα:
- Η αυγή του ελληνικού 20ου αιώνα
- Τάσος Σακελλαρόπουλος, "Από την εθνική φαντασίωση στη νέα εδαφική πραγματικότητα"

Όψεις της οικονομικής ανάπτυξης. Η προετοιμασία του στρατού
- Νικόλαος Εμμ. Παπαδάκης, "Η στρατηγική του Ελευθερίου Βενιζέλου τη διετία 1910-1912: Εσωτερική επιβολή και διεθνής ανατροπή"

Εθελοντές εκτός των ελληνικών συνόρων του 1912. Ο Α΄Βαλκανικός πόλεμος
- Νικόλαος Εμμ. Παπαδάκης, "Θεσσαλονίκη, το μήλον της Έριδος"

Το Μέτωπο της Ηπείρου
Ο πόλεμος στο Άγιον Όρος
Β΄Βαλκανικός Πόλεμος

- Ελένη Γαρδίκα - Κατσιδάκη, "Η σύγκρουση μεταξύ της Βουλγαρίας και των πρώην συμμάχων της"

Η στρατιωτική καθημερινότητα
Η υποδοχή του ελληνικού στρατού σε πόλεις και χωριά
Η Θεσσαλονίκη των Βαλκανικών Πολέμων
Πολεμικοί ανταποκριτές και εικαστικοί ακολουθούν τον στρατό

- Μαρία Δημητριάδου, "Οι ξένοι ανταποκριτές στις βαλκανικές συγκρούσεις των ετών 1912-1913"
- Μαρία Δημητριάδου, "Η ανατροπή στα Βαλκάνια μέσα από τον αγγλικό και γερμανικό Τύπο"
- Αλίκη Τσίργιαλου, "Φωτογραφικές αναμνήσεις μιας ένδοξης εποχής"

Οι πρόσφυγες και οι άμαχοι
Οι τραυματίες
Φίλιοι και αντίπαλοι στρατοί
Ο πόλεμος στη θάλασσα

- Αλέκος Ζάννας, "Το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό στα θέατρα των επιχειρήσεων"

Η αφετηρία της ελληνικής αεροπορίας
- Αλέκος Ζάννας, "Οι πρώτες πτήσεις της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας"

Η συνθήκη ειρήνης του Βουκουρεστίου
Οι αξιωματικοί μετά τις νίκες
Τάσος Σακελλαρόπουλος, "Πέσοντες εθελοντές των πολέμων 1912-1922"
Το κοινωνικό κύρος του πολεμικού εθελοντισμού
Πολεμικό ημερολόγιο 1912-1913

- Αλέκος Ζάννας, "Χρονολόγιο"