Ο Νίκος Χατζηνικολάου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1938. Σπούδασε ιστορία της τέχνης στο Βερολίνο, στο Φράιμπουργκ, στο Μόναχο και στο Παρίσι. Είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, όπου δίδαξε για είκοσι χρόνια (1985-2005). Ως προσκεκλημένος καθηγητής δίδαξε επίσης στα Πανεπιστήμια του Λος Άντζελες, της Πόλης του Μεξικού, του Αμβούργου, του Μπουένος Άιρες και της Κύπρου. Το 2003 ήταν Getty Research Scholar. Μεταξύ των κυριότερων δημοσιεύσεών του συγκαταλέγονται τα βιβλία "Εθνική τέχνη και πρωτοπορία" (1982), "Νοήματα της εικόνας" (1994), "Από τον Μολιέρο στον Γκόγια" (2003), καθώς και οι κατάλογοι των εκθέσεων "Δομήνικος Θεοτοκόπουλος Κρης" (1990), "Ο Γκρέκο στην Ιταλία και η ιταλική τέχνη" (1995), "Ο Μέγας Αλέξανδρος στην ευρωπαϊκή τέχνη" (1997), "Ο θάνατος του Τσε Γκεβάρα" (2002) και "Ο Γκρέκο και το εργαστήριό του" (2007). Είναι υπεύθυνος ενός ερευνητικού προγράμματος για το έργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών (ΙΤΕ).